- Τελικά φαίνεται ότι το αυτονόητο δεν είναι για όλους αυτονόητο. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες, σε σοβαρές σελίδες και πηγές ενημέρωσης, να εξηγηθεί για ποιο λόγο το Μνημόνιο δεν ήταν ούτε «αναπόφευκτο» ούτε «αναγκαίο κακό» (έκφραση Μπουτάρη), πολλοί σοβαροί άνθρωποι υιοθετούν σχεδόν αβασάνιστα τη θέση «μα τι άλλο μπορούσαμε να κάνουμε;».
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Όταν τον Οκτώβριο του 2009 ανέλαβε η νέα κυβέρνηση Παπανδρέου, κανένας δεν μιλούσε για «χρεοκοπία» της Ελλάδος. Βέβαια, η Τράπεζα της Ελλάδος και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποιούσαν ότι το έλλειμμα πήγαινε να ξεφύγει σε ποσοστά της τάξης του 10%, όμως είχαν ήδη ληφθεί κάποια μέτρα φορολογικού χαρακτήρα, ενώ και ο απερχόμενος πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, είχε υπογραμμίσει την ανάγκη λήψης «σκληρών» μέτρων (που τώρα πια βέβαια μοιάζουν με χάδι, σε σύγκριση με τα όσα επέβαλε τελικά η κυβέρνηση Παπανδρέου) για να μην ξεφύγει το έλλειμμα (πάγωμα των μισθών στο δημόσιο τομέα κλπ.).
Ξαφνικά, λίγες μέρες μόλις μετά τις εκλογές, είδαμε το νέο πρωθυπουργό, Παπανδρέου, να μιλάει για οικονομία «στα πρόθυρα της χρεοκοπίας», για «οικονομία στην εντατική», για ασφαλιστικά ταμεία υπό κατάρρευση, ενώ υπουργοί του έμειναν στην ιστορία για εκφράσεις του τύπου «δεν υπάρχει σάλιο», «Τιτανικός» κλπ. Ταυτόχρονα, ανακοινωνόταν ένα παραφουσκωμένο έλλειμμα ύψους 12,7%, καρπός πολιτικής απόφασης και υπερδιπλάσιο από το στόχο-εκτίμηση που είχε θέσει η προηγούμενη κυβέρνηση στο 6%. Όλα αυτά, παράλληλα με μια πρωθυπουργική ρητορική, που μιλούσε, εκ του μη όντος τότε, για μειωμένη εθνική κυριαρχία, δήθεν λόγω των οικονομικών συνθηκών.
Στην αρχή οι αγορές δεν αντέδρασαν. Λίγες εβδομάδες, ωστόσο, μετά την έναρξη της πρωθυπουργικής ρητορικής, ήρθε πρώτα ο οίκος Fitch (ο πλέον αναξιόπιστος και διαπλεκόμενος, σύμφωνα με την τραπεζική πιάτσα), να υποβαθμίσει την ελληνική οικονομία, επίσης, σε εκείνη την φάση, εκ του μη όντος. Με την υποβάθμιση εκείνη, η Ελλάδα τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας. Το spread άρχισε να ανεβαίνει και σταδιακά άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο που συζητούσαν το (απίθανο, τότε) ενδεχόμενο χρεωκοπίας της Ελλάδας.
Εντωμεταξύ ο νέος πρωθυπουργός συνέχισε να οργιάζει στο εξωτερικό, καταγγέλλοντας τους Έλληνες σαν συλλήβδην φοροφυγάδες, κλέφτες και λωποδύτες, καλλιεργώντας εντέχνως κλισέ που σε κάποιο βαθμό ήδη προϋπήρχαν. Αυτός βέβαια, θα τα έστρωνε όλα.
Η Ευρώπη από την πλευρά της, βλέποντας τη νέα κυβέρνηση «αποφασισμένη να εφαρμόσει το προεκλογικό της πρόγραμμα» άρχισε να κάνει τις πρώτες κρούσεις σχετικά με την ανάγκη λήψης μέτρων μείωσης του ελλείμματος. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε αόριστα στην Ευρώπη ότι θα λάβει μέτρα, αλλά, αντί για μέτρα, είδαμε τον ΓΑΠ να λέει «τα βρήκαμε τα λεφτά» (που «υπήρχαν») και θα έκανε τελικά την περιβόητη αναδιανομή εισοδήματος που με τόση ένταση είχε υποσχεθεί προεκλογικά.
Όλοι νομίζαμε τότε ότι η κυβέρνηση δεν είχε αίσθηση της πραγματικότητας και ότι δεν ήξερε τι έκαμνε, αλλά τελικά εμείς ήμασταν αυτοί που δεν είχαμε αίσθηση της πραγματικότητας, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια.
Μπήκε ο Ιανουάριος και το πράγμα με το ελληνικό έλλειμμα σοβάρευε όλο και περισσότερο. Η Ευρώπη ζήτησε επιτακτικά Πρόγραμμα Σταθερότητας και η κυβέρνηση εμφάνισε ένα πρόγραμμα ανάξιο λόγου, γεμάτο αοριστολογίες για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής.
Άρχισε τότε να τίθεται στα σοβαρά το ερώτημα του αν η Ελλάδα θα μπορεί να δανείζεται στο μέλλον.
Μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο, ο ΟΔΔΗΧ ήλθε σε προσυνεννόηση με ορισμένες μεγάλες τράπεζες που όρισε αναδόχους και εξέδωσε στις 25 Ιανουαρίου 2010 5ετή ομόλογα, μεγάλο μέρος των οποίων είχε συμφωνηθεί να καλύψουν οι τράπεζες-ανάδοχοι. Η κίνηση αυτή βοήθησε να ξεκινήσει καλά η δημοπρασία και, όταν είδαν οι αγορές ότι αγοράζονται τα ομόλογα, έσπευσαν όλοι να πάρουν ελληνικά ομόλογα! Κι εκεί που η κυβέρνηση ζητούσε 3 με 5 δις, της προσφέρθηκαν 25. Από αυτά πήρε τελικά τα 8.
Όσοι παρακολουθούσαμε την κατάσταση, πήραμε βαθιά ανάσα ανακούφισης. Η χώρα δεν θα χρεοκοπούσε, μπορούσε, ακόμη, να δανειστεί χωρίς πρόβλημα.
Λογαριάζαμε όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Μέτρα η κυβέρνηση δεν έπαιρνε. Έφτασε στο σημείο ο αρχηγός της αντιπολίτευσης να τους λέει από το βήμα της Βουλής «ξεκολλήστε και πάρτε μέτρα»! Το spread συνέχιζε να ανεβαίνει.
Κάποια στιγμή ήρθε η 3η Μαρτίου 2010 και ο ΓΑΠ πήρε τελικά κάποια όντως σκληρά μέτρα (πολύ σκληρότερα από αυτά που είχε «υποσχεθεί» ο Καραμανλής), μειώνοντας δώρα και επιδόματα στους μισθούς. Ο κόσμος σοκαρίστηκε, αλλά τουλάχιστον το spread άρχιζε να πέφτει. Αμέσως μετά τα μέτρα έπεσε στις 287 μονάδες και προβλεπόταν στις 250-280 μονάδες για το επόμενο χρονικό διάστημα. Με επιμονή και σωστή διαχείριση, είναι βέβαιο ότι, σταδιακά, θα έπεφτε κι άλλο.
Ο ΓΑΠ όμως δεν μπορούσε να περιμένει να πέσει! Ήθελε «διεθνή στήριξη». Ξεκίνησε έναν μεγάαααλο και ένδοξο γύρο («σώζει την Ελλάδα) σε Ευρώπες και Αμερικές ζητώντας «στήριξη». «Στήριξη» για ποιο πράγμα. Διαλαλούσε στα πέρατα της οικουμένης ότι «δεν χρειάζεται χρήματα» και θέλει μόνον «στήριξη». Μα αφού το spread πέφτει άνθρωπέ μου, χάρη στα μέτρα που εσύ πήρες, τι άλλο θέλεις τώρα ως «στήριξη»; Μια χαρά τα καταφέρνεις μόνος σου.
Όταν όμως εκλιπαρείς για «στήριξη» είναι σαν να λες έμμεσα σε όλους, ότι δεν τα βγάζεις πέρα χωρίς να σε στηρίξουν. Κάπου εκεί το spread άρχισε να ανεβαίνει. Ήρθε και η φαιδρή ιστορία με την Κίνα και πήρε οριστικά την ανηφόρα.
Εκεί λοιπόν που παρακαλούσε για «στήριξη» και «πιστόλι πάνω στο τραπέζι» που «δεν το χρειαζόμαστε» αλλά «θέλουμε να υπάρχει», λήφθηκε με εκβιασμούς και πιέσεις η απόφαση της 25ης Μαρτίου από την Ευρώπη για «στήριξη» της Ελλάδας, για την περίπτωση που δεν θα μπορεί πια να δανείζεται από τις αγορές.
Κι αυτή η απόφαση δεν του άρεσε όμως τελικά του ΓΑΠ και άρχισε να θέλει να την τροποποιήσει. Όταν εξαιτίας αυτής της στάσης το spread άρχισε να παίρνει και πάλι την ανηφόρα, αμέσως μετά το Πάσχα, η κυβέρνηση άρχισε να ψάχνει για «βαθύ λαρύγγι», προσπαθώντας να πείσει τους ιθαγενείς ότι φταίει κάποιος άλλος και όχι ο ίδιος ο Παπανδρέου.
Και τότε φτάνει η 7 Απριλίου. Η ημέρα στην οποία η Τράπεζα της Ελλάδος απαγόρευσε, έμμεσα, το short selling, τοποθετώντας την κερδοσκοπική προθεσμία σε μία ημέρα, αντί για τρεις που ήταν επίσημα και δέκα που ήταν ανεπίσημα, μέχρι τότε: Το σκάνδαλο Τ+10 μόλις είχε αποκαλυφθεί ευρύτερα! Πολλοί το ήξεραν ήδη από τότε που συνέβαινε.
Ήταν όμως πια αργά. Στις 23 Απριλίου και αφού το spread είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο, ο ΓΑΠ ανακοίνωνε την υπαγωγή της Ελλάδας στο «μηχανισμό στήριξης» με ρομαντικό background το λιμάνι του Καστελλόριζου.
Τι συμπέρασμα βγαίνει από όλα αυτά; Ήταν πράγματι «αναπόφευκτο» το μνημόνιο;
1) Τουλάχιστον μέχρι τις 25 Ιανουαρίου 2010, η Ελλάδα δανειζόταν χωρίς κανένα πρόβλημα. Ο ΓΑΠ επαίρεται γιατί βρήκε 110 δις και «έσωσε τη χώρα» (λέμε τώρα…), ενώ σε μία μόνον δημοπρασία, της 25ης Ιανουαρίου 2010, τής είχαν προσφερθεί 25 δις χωρίς τους εξοντωτικούς όρους του μνημονίου.
3) Δεν ήταν όμως δυνατόν να υπαχθούμε στο ΔΝΤ, εφόσον μπορούσαμε να δανειζόμαστε από τις αγορές. Συνεπώς, ήταν «αναγκαίο» να καταστραφεί πρώτα η ελληνική πιστοληπτική ικανότητα (εκεί αποσκοπούσε το σκάνδαλο Τ+10 και όλη η καταστροφολογική ρητορική) και μετά να ζητηθεί η υπαγωγή στο ΔΝΤ.
Σωστά λοιπόν χαρακτήρισε ο Στάθης τη συγκεκριμένη ενέργεια ως «εσχάτη προδοσία». Όχι μόνον δεν ήταν αναπόφευκτη, αλλά ήταν, αντιθέτως, σκόπιμη.
Απομένει να απαντηθεί ένα ακόμη σοβαρό ερώτημα: Πώς, στο καλό, τόσος πολύς κόσμος δεν βλέπει αυτά τα προφανή και έχει πεισθεί ότι το Μνημόνιο ήταν «αναγκαίο κακό»;
Η απάντηση είναι πολύπλοκη. Εδώ θα παρατεθούν δύο μόνον σύντομες σκέψεις:
α) Έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο η έντονη τάση συμπλεγματικής αυτοϋποτίμησης που έχει ο σύγχρονος Έλληνας. Δεν συνειδητοποίησε ότι το να δανείζουν οι αγορές μια χώρα είναι κάτι το φυσιολογικό και δεν είναι δα και τόσο μεγάλη υπόθεση. Εδώ, π.χ., το Ιράκ και η Ουκρανία μπορούν, σήμερα, και δανείζονται, η μία κατεστραμμένη από τον πόλεμο και η άλλη μια εξαθλιωμένη χώρα της πρώην ΕΣΣΔ που κάθε χειμώνα αναρωτιόμαστε αν θα έχει να πληρώσει για το φυσικό της αέριο. Γιατί να μην μπορεί να δανειστεί η Ελλάδα;
β) Τεράστιο ρόλο έπαιξε η απόλυτη απουσία της ΝΔ το κρίσιμο χρονικό διάστημα Οκτωβρίου-Νοεμβρίου. Όσον καιρό ο ΓΑΠ έχτιζε τα επικοινωνιακά θεμέλια της εγκληματικής πολιτικής του πάνω στη συκοφάντηση της προηγούμενης κυβέρνησης και η ενεργή ΝΔ ήταν απασχολημένη με την εκλογή νέου αρχηγού, ο πρώην πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, ανυπομονούσε να παραδώσει την αρχηγία και οι πρώην υπουργοί οικονομικών σιωπούσαν. Η συνεχιζόμενη, μέχρι σήμερα, διαβόητη «σιωπή του Καραμανλή», εδραίωσε πλήρως αυτή την εντύπωση. Έτσι, πέρασε εύκολα η πεποίθηση στον κόσμο ότι «για να μη μιλάει ο Καραμανλής, πράγματι κατέστρεψε την οικονομία η ΝΔ». Άλλα στραβά όμως μπορεί να έκανε η ΝΔ, αλλά αυτό όχι. Η αλήθεια είναι ότι, αν δεν είχε έρθει ποτέ η κυβέρνηση ΓΑΠ, η χώρα θα δανειζόταν μέχρι σήμερα χωρίς πρόβλημα.
Το συμπέρασμα είναι ότι, όχι μόνον δεν ήταν «αναγκαίο κακό» το Μνημόνιο, όχι μόνον η Ελλάδα θα μπορούσε πολύ άνετα να συνεχίσει να δανείζεται από τις αγορές χωρίς ιδιαίτερο κόπο και με λιγότερο σκληρά μέτρα, αλλά και ότι πρέπει να είναι κανείς τυφλός για να μην βλέπει ότι η καταστροφή της ελληνικής πιστοληπτικής ικανότητας και η υπαγωγή μας στο ΔΝΤ έγιναν σκόπιμα και μεθοδευμένα από την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Η προσωπική μου πεποίθηση είναι ότι δεν θα διαρκέσει περισσότερο από μερικούς μήνες η έξοδός μας από το Μνημόνιο, μόλις αλλάξει η κυβέρνηση. Να δούμε τότε που θα τρέχουν να κρυφτούν όσοι μιλούν για «αναγκαίο κακό» και τα συναφή.
