Ώρα συμφωνίας για πακέτο μέτρων-μαμούθ!

Η τρόικα ανεβάζει πάνω από τα 5 δισ. τα πρόσθετα μέτρα του 2011, αρχίζει πολιτικό «παζάρι» με τους κορυφαίους της αυτή την εβδομάδα - Πρώτα στο Eurogroup προς έγκριση η συμφωνία, μετά θα έλθει στη Βουλή - Το deal περιμένει η ΕΚΤ για να ενεργοποιήσει πάλι το πρόγραμμα στήριξης των ελληνικών ομολόγων, ορατή η νέα «αναδιάρθρωση» του δανείου των 110 δισ. ευρώ τον Ιούνιο

Μοχλός πολιτικής πίεσης στην ελληνική κυβέρνηση για να αποδεχθεί τη σκληρή συμφωνία για τα νέα μέτρα για το 2011 και για το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα ως το 2015, που θα έχουν συνολικό στόχο εξοικονόμησης άνω των 28 δισ. ευρώ, αποδεικνύεται ότι ήταν η τροφοδότηση των σεναρίων πρόωρης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους από την Γερμανία, που κρατά σε ομηρία την αγορά των ελληνικών ομολόγων και το ΧΑ, εντείνοντας την αβεβαιότητα στην πραγματική οικονομία και τη νευρικότητα των Ελλήνων καταθετών.

Οι διαρροές κυρίως από το Βερολίνο για σενάρια άμεσης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και η πλήρης εγκατάλειψη των ελληνικών και των υπόλοιπων ομολόγων της περιφέρειας από την ΕΚΤ, που άφησε τα spread να εκτροχιασθούν σε υπερβολικά επίπεδα, αποδεικνύεται από τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών ότι ήταν ένα καλοστημένο πολιτικό σκηνικό πίεσης στην Αθήνα, ενόψει των «τεχνικών» ελέγχων της χαμηλόβαθμης αντιπροσωπείας της τρόικας και της δύσκολης πολιτικής διαπραγμάτευσης που αρχίζει σήμερα με τους κορυφαίους εκπροσώπους της για το περιεχόμενο του «νέου μνημονίου».

Οι πιέσεις αυτές είναι το «αντίδοτο» που θεωρούν αναγκαίο στο Βερολίνο και την Φραγκφούρτη για να αντιμετωπισθεί η λεγόμενη μεταρρυθμιστική «κόπωση» της κυβέρνησης, αλλά και να ενισχυθεί τελικά πολιτικά στο εσωτερικό της χώρας, αφού είναι βέβαιο ότι η απειλή άμεσης χρεοκοπίας διευκολύνει την προώθηση χωρίς ακραίες αντιδράσεις των σκληρών μέτρων που απαιτούνται, για να παραμείνει ενεργή η αρχική συμφωνία της Ελλάδας με τους επίσημους πιστωτές της.

Άλλωστε, το συμπέρασμα που προκύπτει από τη «βροχή» ερωτήσεων που δέχθηκε την Πέμπτη, με πολλές και ποικίλες διατυπώσεις, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλωντ Τρισέ, σχετικά με το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του χρέους και τις απαντήσεις που έδωσε ο Γάλλος τραπεζίτης είναι σαφές: η ΕΚΤ δεν θα επιτρέψει να συζητηθεί οποιοδήποτε σενάριο άμεσης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, αλλά θα επιμείνει στη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων από την Αθήνα, ώστε να συνεχισθεί η υποστήριξή της από τους επίσημους πιστωτές.

Ιδιαίτερα μετά την ενίσχυση των πολιτικών δυνάμεων στην Φινλανδία, που ζητούν να σταματήσουν τα πακέτα ενισχύσεων της περιφέρειας (αυτή είναι η θέση του εθνικιστικού κόμματος των «Αληθινών Φινλανδών», ενώ το πρώτο σε ψήφους Σοσιαλιστικό Κόμμα επιμένει να αποτελέσει όρο για νέες ενισχύσεις η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στο κόστος), το Βερολίνο και η ΕΚΤ κλήθηκαν να διαχειριστούν την αυξανόμενη δυσφορία των ψηφοφόρων του πλούσιου Βορρά στα προγράμματα ενίσχυσης του Νότου. Και φαίνεται ότι επέλεξαν την άσκηση ακραίας πίεσης στην Ελλάδα, ώστε να δεχθεί ακόμη σκληρότερη δημοσιονομική προσαρμογή, για να ανοίξει σε πολιτικό επίπεδο ο δρόμος για την έγκριση των νέων ενισχύσεων που θα χρειασθεί ο Νότος («πακέτο» για την Πορτογαλία, ευνοϊκότεροι όροι χρηματοδότησης για Ελλάδα και Ιρλανδία).

Οι επόμενες κινήσεις

Ο πρώτος γύρος διαπραγμάτευσης Ελλάδας-πιστωτών φαίνεται ότι ολοκληρώθηκε: στη δυσφορία της κυβέρνησης και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας έναντι της σκληρότερης λιτότητας, η «εξισορροπητική» απάντηση ήταν τα σενάρια άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους. Η «τεχνική» δουλειά των χαμηλόβαθμων «τροϊκανών», που ολοκληρώθηκε αυτή την εβδομάδα σε κακό κλίμα ολοκληρώθηκε και πλέον αρχίζει η πολιτική συζήτηση με τους κορυφαίους εκπροσώπους της τρόικας, όπου και αναμένεται ότι η κυβέρνηση θα συμβιβασθεί με το αναπόφευκτο και θα καταλήξει σε ένα «πακέτο» μέτρων, που θα ικανοποιεί το Βερολίνο, την Φραγκφούρτη και τις Βρυξέλλες:

• Η «τεχνική» αποτίμηση της δημοσιονομικής κατάστασης κατέληξε σε δυσμενή για την κυβέρνηση συμπεράσματα: το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι η δημοσιονομική προσαρμογή «χωλαίνει», κυρίως εξαιτίας της βαθιάς ύφεσης και δευτερευόντως λόγω κυβερνητικών αστοχιών. Στο τέλος του 2011 η τρόικα εκτιμά, με βάση τα νέα δεδομένα που συγκέντρωσε, ότι το έλλειμμα θα είναι δύο μονάδες του ΑΕΠ (4,6 δισ. ευρώ) υψηλότερο από το στόχο του μνημονίου για έλλειμμα 7,4% του ΑΕΠ. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η σοβαρή διαφορά που πρέπει να καλυφθεί άμεσα, με αξιόπιστα διορθωτικά μέτρα, ενώ το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μέχρι και το 2015 περνά σε δεύτερη μοίρα, αφού χωρίς την άμεση διόρθωση των φετινών αποκλίσεων το ελληνικό πρόγραμμα θα καταλήξει σε αδιέξοδο πριν δοθεί στην κυβέρνηση η ευκαιρία να εφαρμόσει το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα.

• Μετά τη «χαρτογράφηση» του προβλήματος μένει να συζητηθεί σε πολιτικό επίπεδο πια ο τρόπος αντιμετώπισής του. Οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της τρόικας θα πουν στην κυβέρνηση τις επόμενες ημέρες ότι δεν υπάρχουν περιθώρια να αναθεωρηθούν από σήμερα οι στόχοι για το 2011, αφού αυτό θα έστελνε «εσφαλμένα» πολιτικά μηνύματα στην Ευρώπη και στις αγορές. Έτσι, η κυβέρνηση καλείται να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα με έμφαση στις περικοπές δαπανών, με το οποίο θα στοχεύει σε εξοικονόμηση τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ φέτος, αντί των 3 δισ. ευρώ για τα οποία μιλούσε ως τώρα το υπ. Οικονομικών. Αυτό το πρόγραμμα θα παρουσιασθεί αυτή την εβδομάδα από την κυβέρνηση και αναμένεται ότι θα γίνει τελικά δεκτό, ενώ από την πλευρά της η τρόικα θα κάνει ορισμένες παραχωρήσεις προς την κατεύθυνση της «εποικοδομητικής ασάφειας» του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, ώστε να «κλειδώσει» η πολιτική συμφωνία με την Ελλάδα.

• Μια σημαντική αλλαγή στο αρχικό πρόγραμμα είναι ότι το συνολικό «πακέτο» δεν θα κατατεθεί στη Βουλή με τη μορφή πολυνομοσχεδίου στις 16 Μαΐου, όπως αρχικά σχεδιαζόταν, αλλά στις 18. Αυτή η διαφορά των δύο 24ώρων είναι ασήμαντη χρονικά, αλλά ιδιαίτερα σημαντική πολιτικά: στις 16 Μαΐου το Eurogroup θα έχει την ευκαιρία να επεξεργασθεί το ελληνικό σχέδιο πριν φθάσει αυτό στη Βουλή και δημοσιοποιηθεί επίσημα στο σύνολό του. Έτσι, εισάγεται άλλο ένα στάδιο πολιτικής διαπραγμάτευσης, καθώς οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης έχουν διαφορετικές πολιτικές ανησυχίες από αυτές που έχει η τρόικα (οι εκπρόσωποι του Βορρά θέλουν να δουν περισσότερο... αίμα της Ελλάδας για να ικανοποιηθούν οι ψηφοφόροι τους). Αντίθετα, η τρόικα ενδιαφέρεται περισσότερο για τη συνέχιση του προγράμματος της Ελλάδας και είναι ως εκ τούτου «ύποπτη» για τους υπουργούς Οικονομικών του Βορρά ότι μπορεί να δείξει «χαλαρή» στάση έναντι της Ελλάδας. Έτσι, στην πραγματικότητα το νέο μνημόνιο δεν θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης μόνο με τους «τροϊκανούς», όπως γινόταν ως τώρα, αλλά και με τους πολιτικούς εκπροσώπους των επίσημων πιστωτών της χώρας, δηλαδή με τους υπουργούς Οικονομικών του Eurogroup.

Κανένα περιθώριο αποτυχίας

Τρόικα, ελληνική κυβέρνηση και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην πραγματικότητα προχωρούν σε αυτή τη διαπραγμάτευση γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι δεν υπάρχει περιθώριο αποτυχίας: ούτε η ευρωζώνη αντέχει, παρά τα όσα λέγονται από την Γερμανία, μια άμεση αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους (το κόστος από τη μετάδοση της κρίσης στην Ισπανία και το τραπεζικό σύστημα θα είναι τεράστιο, όπως έχει προειδοποιήσει η ΕΚΤ), ούτε και η Ελλάδα αντέχει το κόστος μιας εμπλοκής, που θα οδηγούσε σε πρόωρο «ναυάγιο» του μνημονίου.

Έτσι, η συμφωνία θα έχει και πάλι το γνωστό περιεχόμενο που έχουν αυτές οι συμφωνίες ως τώρα: η Ελλάδα θα δεσμευθεί ακόμη πιο σοβαρά για ακόμη πιο σκληρά μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και θα πάρει ως «αντάλλαγμα» καλύτερους όρους χρηματοδότησης από τους επίσημους πιστωτές, ώστε να κερδίσει χρόνο και πολιτικό κεφάλαιο έναντι των αγορών. Όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές γνωρίζουν, βέβαια, ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει το 2012 να επιστρέψει στις αγορές και θα χρειασθεί ένα ακόμη δάνειο από το EFSF αυτή την φορά, ενώ το 2013 δύσκολα η χώρα θα αποφύγει ένα ακόμη δάνειο από το μόνιμο Μηχανισμό Σταθερότητας, το οποίο θα συνοδευθεί και από μια «συντεταγμένη», όπως όλοι ελπίζουν, αναδιάρθρωση του χρέους.

Τα «δώρα» που περιμένει η Ελλάδα τον Ιούνιο αν ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση για το νέο μνημόνιο με επιτυχία είναι δύο:

1. Η «επιθυμία-ευχή» του Γ. Παπακωνσταντίνου, που εκφράσθηκε και δημόσια στις αρχές αυτής της εβδομάδας, για ακόμη μεγαλύτερη επιμήκυνση του δανείου των 110 δισ. ευρώ, πιθανόν με μια σημαντική μείωση του επιτοκίου (από 4% στο 3%, που είναι και το επιτόκιο δανεισμού από το ΔΝΤ) είναι πολύ πιθανό ότι θα ικανοποιηθεί στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου. Αυτό δεν «σώζει» βέβαια την Ελλάδα από το υπερβολικό χρέος της, αποτελεί όμως ένα σημαντικό μέτρο «ψυχολογικής» σημασίας για τις αγορές, αφού επαναβεβαιώνει την αμφισβητούμενη σήμερα απόφαση στήριξης της Ελλάδας από τα κράτη της ευρωζώνης.

2. Ικανοποιώντας την ΕΚΤ, που πιεστικότερα από κάθε άλλο εμπλεκόμενο παράγοντα ζητά να επανέλθει σε τροχιά ορθής εφαρμογής το ελληνικό σταθεροποιητικό πρόγραμμα, η Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίσει και πάλι τη στήριξη από την κεντρική τράπεζα των ομολόγων της στη δευτερογενή αγορά. Ο Ζαν Κλωντ Τρισέ αρνήθηκε την Πέμπτη, παρότι προκλήθηκε σχετικά από τους δημοσιογράφους, να επιβεβαιώσει ότι η τράπεζα σταματά οριστικά το πρόγραμμα στήριξης των ομολόγων της περιφέρειας, μετά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του και τη συγκέντρωση τίτλων αξίας 73,5 δισ. ευρώ. Άφησε έτσι ανοικτό το ενδεχόμενο να συνεχισθούν οι αγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά, που θα μπορούσαν να «γκρεμίσουν» μέσα σε λίγες ημέρες τα ελληνικά spread, δεδομένης της ασήμαντης αξίας των καθημερινών συναλλαγών, υπό τον απαράβατο όρο βέβαια ότι οι τραπεζίτες θα ικανοποιηθούν από τη δημοσιονομική-μεταρρυθμιστική προσπάθεια της Ελλάδας.

Παρά τις «ανάσες» που θα πάρει η Ελλάδα μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, όμως, παραμένει άλυτο και απειλητικό το πρόβλημα του «κενού» στη χρηματοδότηση των χρεολυσίων της Ελλάδας το 2012, καθώς θα χρειασθεί 27 δισ. ευρώ για να πληρώσει χρεολύσια που δεν καλύπτονται από το δάνειο των 110 δισ. ευρώ. Για αυτές τις ανάγκες δύο είναι τα σενάρια που μπορεί να εφαρμοσθούν: αν η Ελλάδα δεν πάει καλά στο πρόγραμμά της, η επικρατέστερη εκδοχή είναι να αποφασισθεί ένα reprofiling του ελληνικού χρέους προς ιδιώτες πιστωτές, ώστε οι λήξεις των 27 δισ. ευρώ να μετατεθούν αργότερα. Αν η Ελλάδα πάει σχετικά καλά, θα εγκριθεί ένα νέο δάνειο από το EFSF, που θα κερδίσει για την Ελλάδα και την ευρωζώνη χρόνο μέχρι το σχεδόν προδιαγεγραμμένο νέο δάνειο του 2013, που θα συνοδευθεί και από την αναδιάρθρωση του χρέους.

Πη