The shamROCK rebels…

O Παναθηναϊκός και οι οπαδοί του είναι οι γνησιότεροι εκφραστές της ΡΟΚ μουσικής σε όλες τις εκφάνσεις της, τόσο εντός όσο και εκτός αγωνιστικών χώρων…
Η εφημερίδα ΠΡΑΣΙΝΗ σε αφιέρωμα της παρουσίασε την σχέση που έχει ο Παναθηναϊκός με την ροκ μουσική και παρακάτω παρουσιάζονται τα κυριότερα σημεία του αφιερώματος.
Στις αρχές του 1940 και παρά την Γερμανική κατοχή οι νέοι της εποχής κάνουν πάρτι χορεύοντας ταγκό και σουίνγκ, ενώ ο Παναθηναϊκός διανύει την τέταρτη δεκαετία της ζωής του με τους νεαρούς «πράσινους» φίλους να δείχνουν έντονο ενδιαφέρον στην συγκεκριμένη …ξενόφερτη μουσική. Παράλληλα δημιουργούν τις πρώτες… ροκ καταστάσεις στα ελληνικά γήπεδα με ροκάνες καραμούζες, τρομπέτες και πλακάτ ενώ γράφονται και τα πρώτα τραγούδια για τον σύλλογο.
Η επόμενη δεκαετία (1950) αναπτύσσει ένα νέο είδος κουλτούρας με τη νεολαία να διασκεδάζει αντισυμβατικά και τον Έλβις Πρίσλεϊ να δημιουργεί ένα νέο ξεχωριστό ρεύμα. Οι «πράσινοι» οπαδοί κάνουν την δική τους…επανάσταση στα οπαδικά δεδομένα και το 1952 ιδρύουν τον ΣΦΟΠ Στα γραφεία της λέσχης εκτός από πιγκ-πογκ και σκάκι ακούνε στα τραντζίστορ τα… Αμερικάνικα και στα πικ απ δίσκους 45 στροφών.
Την δεκαετία του 60΄ οι οπαδοί του Παναθηναϊκού ξεκίνησαν τις εξορμήσεις τους εκτός Ελλάδας προκειμένου να ακολουθήσουν παντού το αγαπημένο τους «τριφύλλι». Με την ίδρυση της Θύρας 13 το 1966 οι εκδρομές στο εξωτερικό έγιναν …ρουτίνα για τους «πράσινους» και παράλληλα οι οπαδοί του «τριφυλλιού» ήταν από τους πρώτους που πήραν μουσικές ροκ παραστάσεις και τις… μετέφεραν στην Ελλάδα. Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο οι «πράσινοι» ταξιδιώτες σήκωσαν την «πράσινη» σημαία τους ψηλά σε Τσεχία, Ιταλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Μάλτα και Ουγγαρία όπου η «σκληρή» μουσική είχε ήδη ταξιδέψει από τις ΗΠΑ μέσω Βρεταννίας.
Η πολιτική αναταραχή και το αντιεξουσιαστικό «ρεύμα» που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 60΄ και διατηρήθηκε σχεδόν καθόλη την διάρκεια της δεκαετίας του 70΄ επηρέασε την μουσική κουλτούρα των Παναθηναϊκών οπαδών αλλά και των παικτών. Το έπος του Γουέμπλεϊ έφερε τους «πράσινους» κοντά στην Βρεταννική σκηνή και είναι οι πράσινοι τραγουδάνε για πρώτη φορά σε ρυθμούς «σκαθαριών» , με παίκτες να έχουν ανάλογο λουκ και τους οπαδούς να φτιάχνουν τα πρώτα πανό σε διαφορετική γλώσσα. Παράλληλα την ίδια περίοδο αναπτύσσεται το ελληνικό ροκ σε συνδυασμό με το πολιτικό και αντάρτικο τραγούδι με την «πράσινη» κερκίδα να παίρνει φωτιά στους συγκεκριμένους σκοπούς.
Η δεκαετία του 1980 είναι η πλέον «θυελλώδης» σε ότι αφορά την επίδραση τους μουσικής στην «πράσινη» κερκίδα. Hard rock, punk rock και glam metal είναι από τα …βασικά ακούσματα της θύρας 13. Παράλληλα οι Βρετανικές σημαίες κάνουν παντού την εμφάνιση τους και ο γνωστός επικεφαλής των ΜΑΤ Νίκων Αρκουδέας …ωρύεται ότι οι οπαδοί του Παναθηναϊκού μπορούν να αποτελέσουν κοινωνικό πρόβλημα. Οι «πράσινοι» έχουν τα δικά τους ροκ στέκια ενώ η θύρα 13 έχει γεμίσει με χούλιγκανς και «φρικιά» με αγαπημένη τους συνήθεια την σχιζοφρένεια.
Τα 90s είναι μια παραγωγική περίοδος για την ελληνική ροκ σκηνή με παλιά και νέα συγκροτήματα να βιώνουν την καλύτερη τους περίοδο και τους φίλους του «τριφυλλιού» να αλωνίζουν την Ευρώπη σε ποδόσφαιρο και μπάσκετ. Επιπλέον οι ρυθμοί των συνθημάτων είναι επηρεασμένοι από ροκ ακούσματα ενώ δεν λείπουν και πάλι οι ροκ …καταστάσεις.
Τη νέα…χιλιετία ανθεί το alternative rock ενώ στην Ελλάδα «αγκαλιάζονται» νέοί παρεμφερείς ήχοι με το ροκ όπως το ska και η reggae. Επιπλέον το ελληνικό έντεχνο τραγούδι έχει μεγάλη απήχηση και οι οπαδοί του «τριφυλλιού» γιορτάζουν τα 40 χρόνια της θύρας 13 με μπύρες και καλή επιλεκτική. ροκ μουσική.
Οι ροκ μελωδίες της «πράσινης» εξέδρας
Η ευρηματικότητα και οι ροκ μελοποιήσεις των Παναθηναϊκών οπαδών έχουν μείνει στην ιστορία καθώς τα τραγούδια που έχουν ακουστεί από «πράσινα» πέταλα σε όλα τα σπορ έχουν μείνει βαθιά χαραγμένα στη μνήμη όλων.
Ακολουθεί μια αναδρομή από τους ρυθμούς συνθημάτων που είναι εμπνευσμένα από ροκ μελωδίες του εξωτερικού με τον… ύμνο των Iron Maiden «Fear of the Dark» να…προσαρμόζεται στα Παναθηναϊκά δεδομένα και τους οπαδούς του να παραληρούν με το «Παναθηναϊκέ τρελαίνομαι…»
Στην ιστορία έχει μείνει φυσικά και η μελοποίηση του Obladi Oblada με τους χιλιάδες οπαδούς του Παναθηναϊκού όπου εκστασιασμένοι τραγουδούσαν «Φεύγω από το σπίτι μου το πατρικό..»
Επιπλέον την δική του ξεχωριστή θέση έχει και το σύνθημα «Είσαι ένα τρίφυλλο βαρβάτο και ωραίο…» με τον ρυθμό του να είναι επηρεασμένο από το Friggin in the Riggin των sex pistols (στην Ελλάδα έγινε γνωστό ως «Επιστροφή στην Φύση» από τους Ψόφιους Κοριούς).
Ακόμα της …μόδας είναι ο ρυθμός του τραγουδιού Seven Nation Army από τους White Stripes με κύριο…αποδέκτη τον Σεμπάστιαν Λέτο.
Από κει και πέρα οι «πράσινοι» έχουν τραγουδήσει σε πιο ..μελωδικούς ρυθμούς το Ιταλικό γνωστό κομμάτι «Sara Perche Ti Amo» με τρόπο που θα …ζήλευε ο ΠοβέριΦυσικά το «πράσινο» πρόγραμμα περιέχει και …ντίσκο ρυθμούς με το «MA Baker», από τους Boney M να έχει …μεταμορφωθεί σε «Παναθηναϊκός είμαι από μικρός»Στο μεταξύ το «Rivers of Babylon» τείνει να …ξεχαστεί ως τραγούδι και ο ρυθμός παραμένει ζωντανός από το «Τριφυλλάρα μου σε αγαπώ…».
Αξέχαστη είναι και η …μελοποίηση του Go west των pet Shop Boys με την Παναθηναϊκή εξέδρα να φωνάζει « Οέ τριφυλλάρα μου…»Σε πιο… ρέγκε ρυθμούς είναι το Rootsie and Boopsie από Papa Winnie με το «Κερδίζεις χάνεις θα τραγουδάω…»
Σε ότι αφορά το ελληνικό ροκ οι Μάτζικ ντε σπελ τραγούδησαν το «Σαράγεβο ωστόσο οι στίχοι «Κόλλησα μόνο εσένα έχω μες στο μυαλό…» έχουν μεγαλύτερη απήχηση. Παράλληλα ροκ είναι και ο ρυθμός στην «πίπα της ειρήνης» του Μιχάλη Εμιρλή όπου έχει … μεταμορφωθεί σε «Μόνο εσένα έχω για θεό…»
Οι φίλοι για πάντα και τα…πιθανά σενάρια είναι η «τρίφυλλη έμπνευση για το «Μα εμένα η ζωή μου είναι η Κυριακή…»
Από το…στόχαστρο των Παναθηναίκών οπαδών δεν έχει ξεφύγει ούτε η Ελένη Βιτάλη με το «Ξενάκι» να μετατρέπεται ανάλογα στις «πράσινες» ανάγκες.
Τα «πράσινα»…επαναστατικά τραγούδια
Διαχρονικά, και παρά την λάθος αντίληψη που επικρατεί και που θέλει το ροκ να αποτελεί πηγή βίας, η κυριολεκτική έννοια και σημασία της έγκειται στην επαναστατικότητα και ελευθερία του ατόμου.
Τα πολιτικά-επαναστατικά τραγούδια και οι σκοποί τους έγιναν… σημαία για τους οπαδούς του Παναθηναϊκού με το Ιταλικό επαναστατικό κομμάτι «Bella ciao» να συντροφεύει τους «τρυφυλλοφόρους» οπαδούς σε αρκετά συνθήματα.
Εντός συνόρων ο Μίκης Θεοδωράκης είδε το «Είμαστε δυο» να μετατρέπεται σε «Πανάθα έπαθα ζημιά…» ή «Στην Λεωφόρο παίζουμε».
Παράλληλα ο… δρόμος είχε την δική του ιστορία και λίγα χρόνια αργότερα ο δρόμος αντικαταστάθηκε από τον ΠΑΟ σε μια «πράσινη» παραλλαγή.
Ο Μάνος Λοϊζος και το «Καλημέρα Ήλιε» έχει επιλεχτεί από τους Παναθηναϊκούς οπαδούς για το « Η τριφυλλάρα ποτέ δεν σταματά…»
Παράλληλα, το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» με τον Νίκο Ξυλούρη έχει μεταμορφωθεί στο «Τον ΠΑΟ μου τον αγαπώ…»
Το ροκ το ελληνικό είναι Παναθηναϊκό…
Το ροκ στην Ελλάδα είναι μια ιστορία περίπου 40 χρόνων και είναι πολλοί από τους γνωστότερους πρεσβευτές του, οι οποίοι δεν έχουν κρύψει την αγάπη τους για το «τριφύλλι».
Στα τέλη της δεκαετίας του 70΄ το συγκρότημα Σπυριδούλα συνοδεύει τον Παύλο Σιδηρόπουλο στον δίσκο «Φλου» , ενώ το 1982 κινούν τους… οπαδούς τους σε «Νάυλον ντέφια και ψόφια κέφια», με το συγκεκριμένο συγκρότημα να έχει έντονο το Παναθηναϊκό χρώμα στις τάξεις του.
Λίγα χρόνια αργότερα δημιουργούνται οι Τερμίτες από τον «άρρωστο» Βολιώτη Παναθηναϊκό Λαυρέντη Μαχαιρίτσα και τους Παύλο Κικριλή, Δημήτρη Βασαλάκη, Αντώνη Μιτζέλο και Τόλη Σκαματζούρα.
Ο πρώτος έχει ξεκαθαρίσει πολλές φορές για τον Παναθηναϊκό ότι «Το όνομα σου είναι αιτία..» ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι στον δίσκο Τερμίτες «Τα καλύτερα τραγούδια τους» έχουν ως φόντο μια ζωγραφιά με έναν τοίχο της ονομασίας της Θύρας 13.
Τα πιο… ροκ αδέρφια της ελληνικής σκηνής , οι Μπραχαμιώτες Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας κουβαλάνε μαζί τους το «τριφύλλι» από τα πρώτα χρόνια της παιδικής τους ηλικίας και με τις μελωδικές του φωνές ξεκαθαρίζουν ότι «είναι η ζωή μια τρέλα»
Το ιδρυτικό μέλος και «ψυχή» του συγκροτήματος ΠΥΞ ΛΑΞ, Μάνος Ξυδούς (γέννημα θρέμμα Αγίων Αναργύρων) δεν είναι πια μαζί μας, αφού πριν από λίγο καιρό προδόθηκε από την καρδιά του. Ήταν όμως ένας αυθεντικός οπαδός του Παναθηναϊκού, ενώ είχε παραχωρήσει συνέντευξη στην ΠΡΑΣΙΝΗ, όπου είχε αφιερώσει στους «πράσινους» το κομμάτι: «Τα αστέρια θα είναι πάντα μακριά». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μάνους Ξυδούς και ο Πανος Κατσιμίχας αποτελούσαν …ντουέτο και παρακολουθούσαν μαζί τον Παναθηναϊκό.
«Σε ευχαριστώ για όσα μου έχεις χαρίσει»
«Για όσα μαζί σου Πανάθα έχω ζήσει…» τραγούδησε σε μια μοναδική μουσική έκδοση ο Γιώργος Δημητριάδης όπου είναι από τους φανατικότερους Παναθηναίκούς καλλιτέχνες και συμμετείχε σε αρκετές εορταστικές εκδηλώσεις του «τριφυλλιού»
Ο Βασίλης Καζούλης κόλλησε άμεσα το «μικρόβιο» του Παναθηναϊκού με την μετακόμιση του από την Ρόδο στην Αθήνα σε μικρή ηλικία και τραγούδησε «Μαζί σου ως την άκρη ταξίδεψα και εγώ…»
Για τον Γιάννη Ζουγανέλη δεν χρειάζεται να πούμε πολλά, ο ίδιος σε πρόσφατη συνέντευξη του στην ΠΡΑΣΙΝΗ δήλωσε «Μεγάλωσα με τον Παναθηναϊκό. Πήγαινα μικρός στη Λεωφόρο και έβλεπα από προπονήσεις του Δομάζου μέχρι… πυγμαχία και βόλεϊ στον «Τάφο του Ινδού». Ο Παναθηναϊκός ήταν η συντροφιά μου. Δεν νομίζω ότι έχω καλύτερη λέξη για να το περιγράψω».
Το …ντουέτο των Θάνου Μικρούτσικου και Γιάννη Κούτρα έκτος από τα «ταξίδια» τους με τον «Μαραμπού» Νίκο Καββαδία μοιράζονταν ανέκαθεν τις ανησυχίες τους για τα δρώμενα στο αγαπημένο τους «τριφύλλι».
Η… reggae τρέλα των Locomondo έχει γίνει γνωστή σε όλη την Ελλάδα και σε παλιότερη συνέντευξη τους στην ΠΡΑΣΙΝΗ ο Μάρκος Κούμαρης, ο Γιάννης Βαρνάβας και ο Σταμάτης Γούλας τόνισαν ότι μεγάλωσαν με τον Γιάννη Κυράστα και ότι ο Παναθηναϊκός ήταν η ομάδα των παιδικών τους χρόνων.
Επιπλέον θα πρέπει να αναφέρθεί ο …μοναδικός στίχος στο τραγούδι του Ορφέα Περίδη «Χούλιγκανς» που αναφέρεται στην …Λεωφόρο.
Από κει και πέρα την δική τους Παναθηναϊκή ιστορία έχουν γράψει οι 667 όπου είναι οι δημιουργοί του «πράσινου» κομματιού «Δεν γίνεται αλλιώς» ενώ και ο Μιχάλης Ζατζηαρσενίου των « Έτσι ντε» είναι «πράσινος».
Επιπλέον στο γκρουπ των Ημισκούμπριων υπάρχει το «πράσινο» χρώμα.
Ακόμα έντονο είναι το Παναθηναϊκό στοιχείο στους industrial Siva Six καθώς και στους Ravencult όπου παίζουν Black Metal.
Ιστορική ροκ μπάντα είναι και οι Αμπελοκηπιώτες last drive όπου είναι Παναθηναϊκοί και μάλιστα έχουν κομμάτι που ονομάζεται «13»
Σε έχουνε δοξάσει οι ροκάδες…άσοι!
Εκτός από τους οπαδούς του Παναθηναϊκού που …λατρεύουν το ροκ υπάρχουν και αρκετοί παίκτες που έχουν τιμήσει το «τριφύλλι» και τα ακούσματα όσο και η μορφή τους …εξέπεμπε σε ροκ καταστάσεις.
Η πρώτη επαφή «πράσινων» παικτών με το ροκ ήρθε την εποχή του Γουέμπλεϊ όπου ο Φραγκίσκος Σούρπης αποδείχτηκε ταλαντούχος στιχουργός στην …ελληνική έκδοση του Obladi Oblada των Beatles (Έχω στο Λονδίνο μια δουλειά). Το συγκρότημα που ανέλαβε να εκτελέσει την συγκεκριμένη μορφή ήταν οι Μπάνιονς.
Από κει και πέρα εντύπωση προκαλούσαν εκείνη την εποχή οι…ροκ φαβορίτες του Τότη Φυλακούρη καθώς και η πλούσια γενειάδα του Βακάλη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μίμης Δομάζος ήταν ιδιοκτήτης της μπουάτ «Ζυγός» στην Πλάκα όπου και πήραν τον …λόγο αρκετοί καλλιτέχνες του «νέου κύματος».
Οι πρώτοι…μαλλιάδες του Παναθηναίκού ήρθαν από το εξωτερικό και πρόκειται για τους Μπόρα Τζόρτζεβιτς και Όσκαρ Αλβαρέζ στα μέσα της δεκαετίας του70.
Σε ότι αφορά τον πρώτο Έλληνα ποδοσφαιριστή με ροκ εμφάνιση στον Παναθηναϊκό φέρεται ότι ήταν ο Θανάσης Δημόπουλος.
Από κει και πέρα στην σύγχρονη ποδοσφαιρική ιστορία του Παναθηναίκού λάτρης της ροκ μουσικής ήταν ο Έρικ Μίκλαντ όπως και ο Μάρκους Μινχ.
Παράλληλα ροκ ακούσματα είχε και ο Ιγκόρ Σιμπνιέφσκι ο οποίος όμως κάπου…ξέφυγε στην πορεία…
Σε συναυλία των ACDC στην Μαλακάσα είχαν δώσει το παρών οι Λουκάς Βύντρα και Γιόσου Σαριέγκι όπου είναι αμφότεροι ροκάδες. Σε ότι αφορά τον πρώτο δείχνει προτίμηση και στα έντεχνα κομμάτια ενώ ο δεύτερος είναι οπαδός των Metallica και των Ramones.
Ακόμα στα έντεχνα μονοπάτια βαδίζει και ο φύλακας-άγγελος του Παναθηναϊκού Άλεξ Τζόρβας.
Ο Τζιμπρίλ Σισέ…φανερώνει την αγάπη του σε ποπ και ρέγκε ήχους με την ονομασία του παιδιού του.. Μάρλει Τζάκσον ενώ ο «Killer» του Παναθηναίκού έχει εκτελέσει χρέη dj σε μαγαζί με Rnb μουσική. Ακόμα το νέο μεταγραφικό απόκτημα του Παναθηναϊκού Σίντνεϊ Γκοβού είναι φανατικός θαυμαστής της ρέγκε μουσικής και του Μπομπ Μάρλεϊ.
Τέλος, οι παίκτριες της γυναικείας ομάδας βόλεϊ του Παναθηναϊκού μετά την κατάκτηση του κυπέλλου Ελλάδας πανηγύρισαν το τρόπαιο σε ροκ σκηνή στο Ρέθυμνο. Επιπλέον τόσο οι παίκτες του ανδρικού τμήματος μπάσκετ όσο και οι παίκτες της ομάδας βόλεϊ επιλέγουν την διασκέδαση τους σε μπαρ του κέντρου με καλή ροκ μουσική.
«Panathinaikos and nothing else matters»
Η Παναθηναϊκή τρέλα σε συνδυασμό με την ροκ μουσική αποτελεί ένα «εκρηκτικό» συνδυασμό όπου έχει πολλές εκφράσεις και εκτός των συνθημάτων και των τραγουδιών.
Αρχικά η Βρετανική σημαία βρίσκεται σε κασκόλ και πανό των «πράσινων» από τις αρχές της δεκαετίας του 80΄ ενώ την εμφάνιση τους κάνουν και οι «νεκροκεφαλές» ή οι «διάβολοι» όπως και συνθήματα στα Αγγλικά.
Επιπλέον οι ονομασίες συνδέσμων επηρεάζονται από την γενικότερη οπαδική ροκ κουλτούρα της Βρετανίας και την δεκαετία του 80΄ οι οπαδοί της Γιουβέντους, της Άρσεναλ, της Λίνφιλντ, της Λίβερπουλ , του Ερυθρού Αστέρα και της Μπρυζ… γνωρίζουν από πρώτο χέρι την ροκ κατάσταση στα πέταλα όπου φιλοξενούνται οι οπαδοί του Παναθηναϊκού.
Οι «τριφυλλοφόροι» οπαδοί έχουν αρκετά πανό με ροκ στίχους όπως «Panathinaikos and nothing else matters», «Pao simly the best» ή το «Σε ευχαριστώ για όσα μου έχεις χαρίσει»…
Πολλές φορές οι Παναθηναϊκοί οπαδοί εκφράζονται και μέσω των γκράφιτι όπου δίπλα στο αγαπημένο τους ροκ συγκρότημα έχει θέση το «τριφύλλι».
Ακόμα ο συγκεκριμένος «πράσινος» ροκ συνδυασμός υπάρχει σε μπλούζες ή αυτοκόλλητα που …ενώνουν τις συγκεκριμένες αγάπες.
MANU…. PAO
Λένε πως μία εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις. Κι όμως, ούτε αυτές δεν φτάνουν για να περιγράψουμε την «τρέλα» που έχει με τον Παναθηναϊκό ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες στον κόσμο. Ο λόγος για τον γνωστό ακόμη και στον λιγότερο σχετικό με το είδος, Manu Chao. Τον άνθρωπο που αναδείχτηκε παγκοσμίως μέσω της folk μουσικής και κατάφερε να «παντρέψει» μέσα στα κομμάτια του την reggae (που ήταν και το… στοιχείο του), με ska, punk (είχε επιρροές από τους Clash, τους The Jam και τους Dr. Feelgood) jazz και latin «συστατικά». Ο Manu Chao γεννήθηκε στο Παρίσι και εξελίχθηκε σε έναν πολυσύνθετο «αστέρα» της μουσικής. Είναι ένας ολοκληρωμένος ροκ καλλιτέχνης, αφού δεν έχει ταλέντο μόνο στο τραγούδι, αλλά και στα μουσικά όργανα. Παίζει κιθάρα, μπάσο και πιάνο και έχει καταφέρει να δημιουργήσει μπάντες, στις οποίες έγινε leader. Μαζί με τον αδερφό του και τον ξάδερφό του έφτιαξε τους Μάνο Νέγκρα, ωστόσο με κάποια μέλη βρέθηκαν στα… δικαστήρια. Οι εσωτερικές διαμάχες οδήγησαν σταδιακά στην διάλυση της μπάντας, για να δημιουργήσει το Ράδιο Μπέμπα. Έχει συνθέσει τραγούδια σε πολλές γλώσσες, όπως Γαλλικά, Ισπανικά, Αραβικά, Γαλλικιακά και Αγγλικά. Από πολλούς, θεωρείται ως η σύγχρονη μορφή του Μπομπ Μάρλεϊ, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που τον αντιμετωπίζουν ως διάδοχο του Τζαμαϊκανού «βασιλιά» της Reggae. Εξάλλου, είναι από τους λίγους που κρατούν «ακέραιο» αυτό το είδος στα τραγούδια του. Είναι τιμή, λοιπόν, για όλους τους φίλους του Παναθηναϊκού (οι ροκάδες το αντιλαμβάνονται ευκολότερα) να ξέρουν πως μία τέτοια προσωπικότητα έχει πώρωση με το «τριφύλλι». Ο Manu Chao δεν έχει πρόβλημα να «πουλήσει» την τρέλα του με τον Παναθηναϊκό, ακόμη και στις συναυλίες του. Στο live της Βαρκελώνης, το 2007, ο ισπανικής καταγωγής καλλιτέχνης, τραγούδησε τον δικό του «ύμνο» με τον οποίο έγινε γνωστός παγκοσμίως. Ο Manu Chao και η μπάντα του έπαιξαν το «La Primavera», ενώ ο ίδιος φορούσε κασκόλ του Παναθηναϊκού! Και μάλιστα, όχι ένα συνηθισμένο κασκόλ. Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά την σχετική εικόνα, θα δει πως στο κασκόλ γράφεται η λέξη νταμπλ (2004) και πίσω ξεχωρίσει το σήμερα του Παναθηναϊκού. Αυτό όμως δεν είναι το μοναδικό στοιχείο που καταδεικνύει τα «πράσινα» αισθήματα του Manu Chao. Φημολογείται πως κάποτε είχε επισκεφτεί τον γιατρό του, φορώντας την μπλούζα του Παναθηναϊκού! Όμως, ο διάσημος τραγουδιστής δεν αρκείται στα δικά του… φιλοπαναθηναϊκά αισθήματα. Φαίνεται πως ο ίδιος έχει μεταδώσει την παναθηναϊκή «αρρώστια» και στα υπόλοιπα μέλη της μπάντας. Αυτό γίνεται ευνόητο, αν δει κάποιος το βίντεο από μία ακόμη συναυλία του, όπου ο κιθαρίστας που συνεργάζεται με το συγκροτήμα, φοράει εμφάνιση του «τριφυλλιού»!
Τα Παναθηναϊκά … Ψυχιατρεία !
Ο Παναθηναϊκός είναι ροκ και η πιο τρανή…απόδειξη είναι το «Ψυχιατρείο» όπου βρίσκεται απέναντι από την θύρα 13 στην Οδό Παναθηναϊκού.
Το συγκεκριμένο στέκι αποτελεί εδώ και χρόνια σημείο «τρίφυλλου» συναπαντήματος ενώ αρκετά γνωστά συγκροτήματα όπως οι Σπυριδούλα, οι Απροσάρμοστοι και η Vavoura band έχουν επιλέξει τον συγκεκριμένο χώρο για να εκφράσουν τις καλλιτεχνικές ανησυχίες τους.
Την δεκαετία του 80΄ οι Παναθηναϊκοί οπαδοί σύχναζαν στα μαγαζιά Omre και Rainbow στα Βόρεια προάστια ενώ και στην Πλάκα έπιναν την μπύρα τους στο Skylab και στον Άρη.
Σε ότι αφορά την περιοχή των Εξαρχείων «κλασσικό» Παναθηναϊκό στέκι ήταν η «Βερόνα».
Τέλος, έντονα χαραγμένη είναι σε όλους το «πράσινο» ποτάμι που πλημμύριζε τα μαγαζιά της Ιπποκράτους, των Εξαρχείων και του κέντρου μετά τα ματς του Παναθηναϊκού.
«Πράσινες» άγριες γιορτές!
Τα γλέντια των οπαδών του Παναθηναϊκού είναι συνυφασμένα με την ροκ μουσική εδώ και πολλές δεκαετίες. Η μουσική που συντροφεύει τους «πράσινους» στις εκδρομές , στους συνδέσμου και στην καθημερινότητα τους ήταν αυτή που ακουγόταν στην γιορτή των 40 χρόνων της θύρας 13 στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Παράλληλα και σε έναν από τους αποχαιρετισμούς τους στο «ναό» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας η μπύρα έρρεε άφθονη και το παρών είχαν δώσει οι Θ.Γιαννακόπουλος , Ιτούδης και Αλβέρτης.
Παράλληλα και στην γιορτή των 100 χρόνων του συλλόγου στο ΟΑΚΑ υπήρχαν ροκ συγκροτήματα όπως οι Matiise, οι C-real και ο Γιώργος Δημητριάδης.
Από κει και πέρα την δική της ιστορία στα ερτζιανά έγραψε η εκπομπή «Μπαλάντα του τριφυλλιού» στο κανάλι 8 σύμφωνα με τις μαρτυρίες του βιβλίου της Θύρας 13.
Η πιο διάσημη Παναθηναϊκή οπαδική ραδιοφωνική εκπομπή χρονολογείται στις αρχές της σεζόν 1992-93 με κλασσικό ροκ, Heavy metal και πανκ να «παντρεύονται» μαζί με τον ύμνο του Παναθηναίκού και το «We are the champions».
Στην ιστορία έχει μείνει η εκπομπή με καλεσμένο τον Παύλο Γιάννακόπουλου και περίπου 100 οπαδούς του Παναθηναϊκού να ζουν την δική τους ροκ μελωδία.
Ο Παναθηναϊκός χτυπούσε σε ροκ ρυθμούς κάθε Παρασκευή (7-9 μ.μ.) ενώ την επόμενη χρονιά η εκπομπή μεταφέρθηκε στον Sprint fm για 1,5 χρόνο.
Ο τρίτος και τελευταίος κύκλος της εκπομπής ακούστηκε την σεζόν 1997-98.
Επιπλέον στο «Αλφαβητάρι του ΠΑΟ» που έχει γράψει ο Γιάννης Ανδρέου αναφέρεται στις ροκ επιλογές των Παναθηναϊκών οπαδών με συγκροτήματα όπως αυτά των Dire Straits, Manowar και Thin Lizzy.
* Αξέχαστη έχει μείνει η στιγμή στο «Αν Club» stα Εξάρχεια όταν σε συναυλία των Rotting christ tο κομμμάτι Non Serviam …μεταμορφώθηκε με Παναθηναϊκούς στίχους.
Gate 13’s Rock Rules!
Όπως προαναφέραμε, στις ροκ ή εφάμιλλες με το είδος συναυλίες, οι οπαδοί του Παναθηναϊκού ήταν πιστοί «φίλοι». Αποτελούσαν ένα Old time classic κοινό για κάθε μπάντα που ερχόταν στη Λεωφόρο για να αφήσει… εποχή. Η Θύρα 13 δεν αποτελούσε μόνο το «σπίτι» των φανατικών οπαδών του Παναθηναϊκού. Ήταν και είναι το πιο cult μέρος για τους αυθεντικούς ροκάδες που δίνουν το παρόν σχεδόν σε όλες τις μουσικές εκδηλώσεις. Εκεί συγκεντρώνονται όλοι οι «πράσινοι» ροκάδες και κάνουν μία «σκληρή» μουσική κερκίδα, την οποία δεν μπορεί να.. κουνήσει κανείς. Ακόμη κι αν κάποιοι το προσπάθησαν στη συναυλία των Uriah Heap, βρέθηκαν να φεύγουν… τρέχοντας από την Αλεξάνδρας, χάνοντας έτσι και το show.
Με νικοτίνη και τον …ΠΑΟ
Ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα στην ιστορία της μουσικής, κάθε είδους, ο Μπομπ Ντίλαν ξέρει τι θα πει «τριφύλλι». Ο πλέον καταξιωμένος μουσικοσυνθέτης, έχει παρακολουθήσει ολόκληρο αγώνα του Παναθηναϊκού! Στις 19 του περασμένου Αυγούστου, ο Παναθηναϊκός είχε φιλοξενήσει την Ατλέτικο για το πρώτο παιχνίδι των προκριματικών που οδηγούσαν στους ομίλους του Champions League. Ο Μπομπ Ντίλαν καθόταν στην πολυθρόνα του σπιτιού του και έβλεπε τον αγώνα, όταν ένας δημοσιογράφος τον επισκέφτηκε για να του πάρει συνέντευξη. Αφορμή της συνέντευξης ήταν το παράξενο περιστατικό, όπου ένας αστυνομικός είχε ζητήσει από τον ροκ-σταρ να του επιδείξει την ταυτότητά του, αφού τον είχε περάσει για άστεγο! Μάλιστα, η τελευταία του επίσκεψη στην χώρα μας είναι και αυτή συνδεδεμένη με τον Παναθηναϊκό, καθώς είχε παίξει στη Λεωφόρο.
Η «Λεωφόρος» των συναυλιών
Το γήπεδο «Απόστολος Νικολαϊδης», γνωστό στις παναθηναϊκές καρδιές ως Λεωφόρος δεν αποτέλεσε «σταθμό» στην ποδοσφαιρική μόνο πορεία της ιστορίας του «τριφυλλιού». Ήταν και το προσφιλέστερο μέρος διεξαγωγής κορυφαίων συναυλιών από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες στον κόσμο. Ήταν μία τεράστια… Λεωφόρος την οποία θέλησαν να διασχίσουν δεκάδες «αστέρια» της ροκ και χιλιάδες οπαδοί τους. Έτσι και έγινε. Για την ακρίβεια, συνεχίζει να γίνεται, καθώς μπορεί ο Παναθηναϊκός να μην χρησιμοποιεί το γήπεδο για τους αγώνες του, ωστόσο δεν παύει να αποτελεί ένα μεγάλο και ιστορικό stage που «φιλοξενεί» κορυφαία συγκροτήματα.
Αξίζει, λοιπόν, να γίνει αναδρομή στις συναυλίες που έχουν πραγματοποιηθεί στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου μάλιστα, οι οπαδοί του Παναθηναϊκού ήταν πάντα πιστοί στο ραντεβού τους με τη ροκ.
Ξεκινώντας από το εγχώριο και πιο παλιό μουσικό «προϊόν», το 1972 τρεις σπουδαίες μπάντες με διεθνή καριέρα αποθεώθηκαν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Οι
Socrates, οι Poll και οι Πελόμα Μποκιού χάρισαν σπουδαίες μελωδίες στον κόσμο, έχοντας σημαντική ανταπόκριση από το κοινό.
Μία άλλη αξέχαστη συναυλία ήρθε για να «επισφραγίσει» το μεγαλείο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 15 χρόνια αργότερα, με τον άνθρωπο που αντικατοπτρίζει όλη την ελληνική ροκ σκηνή, τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ο τραγουδιστής, συνθέτης και στιχουργός, έβαζε πάντα στα δημιουργήματά του μία δόση από το… επαναστατικό του αίμα. Αυτός ο άνθρωπος έδωσε μία από τις μεγαλύτερες συναυλίες που έχουν γίνει ποτέ εν Ελλάδι, από ελληνικό συγκρότημα. Ήταν η μεγαλειώδης συναυλία του 1987, όπου ο Παπακωνσταντίνου είχε συγκλονίσει πολύ κόσμο εντός του –τότε- γηπέδου του Παναθηναϊκού, ειδικά όταν ερμήνευσε το «γέλα πουλί μου», των Χάρη και Πάνου Κατσιμίχα.
Αν και δώσαμε προτεραιότητα στα ελληνική συγκροτήματα, θα ήταν «ιεροσυλία» να μην αναφερθούμε στις συναυλίες, τις οποίες ήταν τιμή μας να υποδεχτούμε. Μπάντες, των οποίων το όνομά τους αποτελεί μία ξεχωριστή ιστορία. Το 1967 ήρθαν οι Rolling Stones στην Ελλάδα, όταν μάλιστα βρίσκονταν στην ακμή τους.
Το 1989 ήταν η σειρά μίας άλλη μεγάλης προσωπικότητας να βρεθεί στο «Απόστολος Νικολαϊδης». Ο Μπομπ Ντίλαν πάτησε το «χόρτο» της Λεωφόρου και άφησε τα… αποτυπώματά του για χρόνια, αφού το όνομά του και μόνο ήταν αρκετό για να μείνει στην ιστορία των συναυλιών που έχουν γίνει στην Ελλάδα.
Ωστόσο, στο πρώην γήπεδο του Παναθηναϊκού έχουν γίνει και άλλες συναυλίες από γνωστά συγκροτήματα και διάσημους καλλιτέχνες. Μερικοί από αυτούς είναι: ο Σαντάνα, οι Black Sabbath, οι Deep Purple, ο Joe Cocker, οι Uriah Heap, ο Iggy Pop, η Marianna Faithfull, οι Cure, οι Cardigans και πολλοί άλλοι.
Μάλιστα, τον ερχόμενο Ιούνιο θα πραγματοποιηθεί μία cult συναυλία από τον Billy Idol και τους Stranglers.
Τα…live της εξέδρας
Δεν θα ήταν παράλογο αν παρομοίαζε κάποιος τους φίλους του Παναθηναϊκού με το κοινό μίας rock ή Heavy Metal μπάντας. Όχι μόνο για το… πανδαιμόνιο που επικρατεί στην «πράσινη» κερκίδα, αλλά και για την ευρηματικότητα των φιλάθλων όσον αφορά στα συνθήματα. Ένα CD δεν φτάνει για να χωρέσει τα τραγούδια με τα οποία οι φίλοι του «τριφυλλιού» συμπαραστέκονται στην ομάδα, φτάνει όμως για να μας δώσει μία εικόνα, ή πιο σωστά έναν… ήχο από τις οπαδικές… συναυλίες. Όσοι θέλουν να πάρουν μία «γεύση», μπορούν να προμηθευτούν το CD που κυκλοφόρησε πέρυσι τον Μάρτιο από την ALPHA Records, με την ονομασία «Τα τραγούδια της πράσινης εξέδρας». Πρόκειται για μία συλλογή από 26 κομμάτια του Παναθηναϊκού, εκ των οποίων τα περισσότερα προέρχονται από την εξέδρα των «πράσινων» οπαδών. Όπως είναι λογικό, το CD ξεκινά με τον ύμνο του Παναθηναϊκού. Μερικά από τα συνθήματα είναι το «Τριφυλλάρα, ομαδάρα», «Να’ τοι οι πρώτοι σε όλη την Ευρώπη» και «Εκεί ψηλά στη Θύρα 13».
Το άλλο του μισό η μουσική
Στην άλλη όψη της ζωής του Χουάν Ραμόν Ρότσα αντανακλούσαν και… αντηχούσαν οι νότες. Μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του Παναθηναϊκού, είχε «διχοτομήσει» τον εσωτερικό του κόσμο και είχε αφιερώσει το κάθε κομμάτι του στο ποδόσφαιρο και στην μουσική αντίστοιχα. Ο άνθρωπος που χάραξε το όνομά του στην ιστορία του «τριφυλλιού», ως παίκτης και ως προπονητής, άφησε το στίγμα του και στο πεντάγραμμο. Ένας άνθρωπος που πάντα είχε και έχει πώρωση με το τραγούδι και την κιθάρα έκανε το όνειρό του πραγματικότητα. Όταν το 1989 είχε πλέον «κρεμάσει» παπούτσια, υλοποίησε την ιδέα του Μάνου Ξυδούς. Οι δυο τους και σε συνεργασία με το Νίκο Πιπινέλη και το συγκρότημα Cannibal Libre, το οποίο απάρτιζαν δύο μουσικοί από την Αυστρία και ένας από τη Βενεζουέλα συνέθεσαν 10 τραγούδια με τα οποία έβγαλαν το δίσκο «Τα τραγούδια του Παναθηναϊκού». Τα οκτώ κομμάτια ήταν στα Ισπανικά και τα υπόλοιπα δύο στα Ελληνικά. Εκτός αυτού του δίσκου όμως, ο Ρότσα είχε ηχογραφήσει ακόμη δύο τραγούδια (υπάρχει η κασέτα) όταν ο Παναθηναϊκός είχε φτάσει στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με τη Λίβερπουλ το 1984. Στο ένα από τα δύο συμμετείχε και ο Νίκος Καρβέλας, γνωστός για τα φιλοπαναθηναϊκά του αισθήματα. Το εν λόγω κομμάτι λεγόταν «ΠΑΟ σ’ αγαπάω».
Συλλογή μισού… αιώνα
Ένα άλλο CD που ανήκει στην «πράσινη» δισκογραφία εκδόθηκε πέρυσι από τη Universal και έχει συγκεντρωμένα 19 τραγούδια, αποκλειστικά για τον Παναθηναϊκό. Με την ονομασία «Τα τραγούδια του Παναθηναϊκού 1960-2009», όσοι το προμηθευτούν θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν κομμάτια που «ανατριχιάζουν», όπως ο ύμνος του Παναθηναϊκού από τον Γιάννη Βογιατζή, μουσικά «προσαρμοσμένα» συνθήματα από τους οπαδούς του «τριφυλλιού» σε ταξίδια που έχουν μείνει στην ιστορία, καθώς και σπάνιες μελοποιήσεις, προ… 40ετίας. Στην υλοποίηση του δίσκου έχουν συμμετέχει πολλοί γνωστοί τραγουδιστές από το χώρο του έντεχνου ροκ, όπως οι 667, ο Χάρης Βαρθακούρης, ο Γιώργος Δημητριάδης, ο Γιάννης Ζουγανέλης, ο Βασίλης Καζούλης, ο Γιάννης Κούτρας και ο Γιάννη Μασούρας. Μάλιστα, οι προαναφερθέντες έχουν μελοποιήσει το τραγούδι «Δεν γίνεται αλλιώς», επηρεασμένοι φυσικά από το σύνθημα των «πράσινων» για τα 100 χρόνια ζωής του Παναθηναϊκού.
Καζούρα στους… Sepultura
Μία από τις πιο «σκληρές» μπάντες του σύγχρονου μέταλ έχουν πολυαγαπηθεί στην Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα. Πρόκειται για την άλλοτε death-thrash metal και πλέον hardcore μπάντα, με το όνομα Sepultura. Είναι ένα συγκρότημα γερμανικής προελεύσεως (Sepultura στα πορτογαλικά σημαίνει τάφος) που έχει μάλιστα επισκεφτεί τη χώρα μας δύο φορές. Οι Sepultura σχηματίστηκαν από δύο αδέρφια τους Μαρξ (τραγουδιστής/κιθαρίστας) και Ιγκόρ Καβαλέρα (ντράμερ), καταγόμενοι από το Belo Horizonte της Βραζιλίας. Πλέον, ο ένας εκτός δύο αδερφών, ο Μαρξ έχει δημιουργήσει τους Soulfly, ένα συγκρότημα που παίζει παρεμφερή μουσική με το προηγούμενο των Καβαλέρα. Το 2004 οι Sepultura έβαλαν τέλος… στην ανυπομονησία των φανατικών Ελλήνων οπαδών, «ταράζοντας» τα νερά της Αθήνας με τον ερχομό τους στο Gagarin. Ωστόσο, παρά το ότι έμειναν… άναυδοι από το εκστασιασμένο ελληνικό κοινό, δεν είχαν προβλέψει και τους πιο… κολλημένους με την μπάλα και κυρίως τον Παναθηναϊκό! Την ώρα που είχαν βάλει… φωτιά στο Gagarin με τον σκληροπυρηνικό τους ήχο, δεν είχαν ιδέα πως έπεφταν «θύμα» της ελληνικής και δη «πράσινης» καζούρας, μπροστά στα μάτια χιλιάδων θαυμαστών τους.Τη χρονιά εκείνη, στον «αιώνιο» αντίπαλο είχε πάρει μεταγραφή ο Ριβάλντο, ενώ ήδη αγωνιζόταν εκεί ο Ζιοβάνι. Ο Ιγκόρ Καβαλέρα, λοιπόν, ως Βραζιλιάνος φαν του ποδοσφαίρου είχε ζητήσει να του φέρουν μία μπλούζα του Ολυμπιακού για να την φοράει την ώρα που θα «ντραμάρει» στη συναυλία., προς τιμήν των δύο συμπατριωτών του. Ο floor manager όμως του Gagarin και η… παρέα του, φαίνεται πως είχαν αντίθετες αντιλήψεις και… προθέσεις από τον διάσημο ντράμερ γι’ αυτό και θέλησαν να του «επιβάλλουν» με χιουμοριστικό τρόπο το «πράσινο»! Έτσι, του έδωσαν την ποδοσφαιρική μπλούζα του «τριφυλλιού» για να του δείξουν πως Αθήνα σημαίνει… Παναθηναϊκός. Αυτός δεν κατάλαβε σε ποια ομάδα ανήκε η εμφάνιση και προφανώς δεν είχε ιδέα για την εμφάνιση που είχε ο Ολυμπιακός! Ούτε καν για το χρώμα της. Έτσι, τη φόρεσε και συνέχιζε να παίζει ανενόχλητος, έχοντας όμως πωρώσει ακόμη περισσότερο τους «πράσινους» μεταλάδες που είδαν τον ντράμερ της αγαπημένης τους μπάντας, να φορά την μπλούζα της αγαπημένης τους ομάδας.
To CD της Λεωφόρου!
Είναι αποδεδειγμένο πως ο Παναθηναϊκός συνδέεται με τη ροκ, όσο και η Λεωφόρος με τις συναυλίες του είδους, που έχουν γίνει στην Ελλάδα. Δεν θα μπορούσε κανείς να παραλείψει τις αξέχαστες συναυλίες από μυθικά συγκροτήματα που πήγαν στη Λεωφόρο για να… ροκάρουν! Έτσι, πέρυσι, η ΠΑΕ Παναθηναϊκός, σε συνεργασία με τον Θοδωρή Μανίκα εξέδωσε ένα CD, το οποίο περιέχει τα καλύτερα κομμάτια που ακούστηκαν στη Λεωφόρο από «τεράστια» ονόματα. Μερικοί από αυτούς; Bob Dylan, Deep Purple, David Bowie, Lou Reed, Iggy Pop, Joe Cocker, Uriah Heep, Black Sabbath, Cure, Santana και James Brown.
πηγή

read more "The shamROCK rebels…" Διαβάστε περισσότερα...

Διαμαντίδης δεν θα γίνεις ποτέ!!!

read more "Διαμαντίδης δεν θα γίνεις ποτέ!!!" Διαβάστε περισσότερα...

Το ανθρωπάκι που ζήλευε τον Δ.Διαμαντίδη..

Δέν άντεξε να είναι δεύτερος πίσω απο τον Δημήτρη…Τώρα θα είναι δεύτερος πίσω απο τον Παναθηναϊκό..

read more "Το ανθρωπάκι που ζήλευε τον Δ.Διαμαντίδη.." Διαβάστε περισσότερα...

Γιώργος Παπατζής ή Γιώργος Παπανδρέου;

• Πόσους νεκρούς Έλληνες θέλει ο Γιώργος Παπανδρέου;

"Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
που τά ‘πες με το πρώτο σου το γάλα…"

Γνωστό τοις πάσι είναι πως η συνέπεια και συνέχεια λόγων και έργων στην πολιτική είναι κάτι που σπανίως συμβαίνει. Στην περίπτωση, όμως της σημερινής κυβέρνησης Παπανδρέου – ΔΝΤ, η συνέπεια και η συνέχεια λόγων και έργων έχουν καταστεί μάλλον λέξεις ανενεργές, ανύπαρκτες στην ουσία και όποτε χρησιμοποιούνται περικλείουν την αντίθεση έννοια.
Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς, από τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα που ξεστόμιζε προεκλογικά ο Γιώργος Παπανδρέου!!! Τα ψέματα έχουν γίνει τόσα πολλά, που ίσως κανείς μας δεν μπορεί να τα θυμηθεί όλα. Οι εξαπατήσεις των πολιτών συνεχείς…!
Τελικά ο Γιώργος είναι Παπανδρέου ή Παπατζής; Για κάποιους ίσως να πρόκειται και για συνώνυμες λέξεις… Δυστυχώς, όμως, για τους έλληνες πολίτες, ο κύριος Παπανδρέου λίαν συντόμως θα αποτελεί θλιβερό παρελθόν και πολιτικό δείγμα προς αποφυγή, που θα διδάσκεται παγκοσμίως στα πανεπιστήμια, ως «ειδική περίπτωση» πολιτικού που απεμπόλησε τα κυριαρχικά δικαιώματα, που ισοπέδωσε την οικονομία και που καταστρατήγησε όλους τους νόμους που προστάτευαν τους πολίτες της χώρας την οποία υποτίθεται πως κυβερνούσε.
Το τραγικό όμως είναι πως η επίθεση της κυβέρνησης Παπανδρέου – ΔΝΤ προς τα μεσαία και χαμηλά κοινωνικά-οικονομικά στρώματα της χώρας, είναι ολομέτωπη και ισχυρότατη, με αποτελέσματα που τείνουν να επιφέρουν την απόγνωση και την εξαθλίωση στο μεγαλύτερο πληθυσμιακό κομμάτι της κοινωνικού ιστού.
Αυτές τις ημέρες ζούμε, πλέον, μία επίθεση που έχει θύματα. Καθημερινά υπάρχουν αυτοκτονίες πολιτών, εξαιτίας των οικονομικών μέτρων που κατέστρεψαν τους προσωπικούς τους οικονομικούς σχεδιασμούς και συσσώρευσαν μεγάλα ποσά χρέους, οδηγώντας τους στο απονενοημένο διάβημα της αυτοκτονίας. Κανένα κυβερνητικό στέλεχος δεν καταγράφει τις αυτοκτονίες των οικογενειαρχών αυτών, που επιλέγουν την αυτοχειρία από τον αργό βασανιστικό θάνατο μέσω των καθημερινών εξευτελισμών των οικονομικών-εισπρακτικών οργανισμών…
Πόσους νεκρούς θέλει ο Γιώργος Παπανδρέου για να ικανοποιηθεί; Με ποιόν στατιστικό αριθμό θα κατανοήσει το μέγεθος του σφάλματος της πολιτικής του; Πόσες οικογένειες πρέπει να θρηνήσουν την απώλεια δικών τους ανθρώπων για να ικανοποιηθεί ο υπάλληλος του ΔΝΤ Γιώργος Παπανδρέου; Πόσα ψέματα ακόμη θα πει για να κρύψει τη γύμνια της αναποτελεσματικότητας της καθ’ υποβολήν πολιτικής του;
Ο ανεπάγγελτος πρωθυπουργός που επαγγέλλεται την πολιτική δεν μπορεί να κατανοήσει ούτε στο ελάχιστο την ζημία των αποφάσεών του και της πρόδηλης υποτακτικής – αποικιοκρατικής πολιτικής του. Μήπως κάποιος πρέπει να του θυμίσει πως σε αυτή τη χώρα μένουν άνθρωποι και όχι σκουπίδια;

Κωνσταντίνος

read more "Γιώργος Παπατζής ή Γιώργος Παπανδρέου;" Διαβάστε περισσότερα...

Άρχισε η σταδιακή παύση πληρωμών

• "...με βασική προϋπόθεση ότι καμιά απαίτηση δεν θα υπονομεύσει την πορεία της χώρας, δεν θα υποθηκεύσει το μέλλον της και ούτε θα θέσει τη χώρα υπό καθεστώς ομηρίας. Αν είναι να χάσει κάποιος, αυτός σίγουρα δεν πρέπει να είναι ο λαός και η χώρα..."

Του Δημήτρη Καζάκη
Οικονομολόγου-αναλυτή
Όλα δείχνουν ότι η αναδιαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους όχι μόνο έχει αρχίσει, αλλά βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο, παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης περί του αντιθέτου. Αυτή η αναδιαπραγμάτευση γίνεται υπό την άμεση εποπτεία του ΔΝΤ και κυρίως της ΕΚΤ, η οποία αγωνίζεται να απεξαρτήσει τις βασικές ευρωπαϊκές τράπεζες (κυρίως τις γαλλικές) από το ελληνικό χρέος, έτσι ώστε μια επιμήκυνση του χρόνου εξυπηρέτησης των ομολογιακών δανείων της Ελλάδας να μην επηρεάσει την ήδη εύθραυστη κατάστασή τους.
Η αναδιαπραγμάτευση συνοδεύεται ήδη από μια σταδιακή παύση πληρωμών του ελληνικού Δημοσίου προς προμηθευτές και εργαζόμενους. Με ανακοίνωσή του το Δημόσιο δήλωσε ότι αδυνατεί να εξοφλήσει μετρητοίς τις υποχρεώσεις του προς τους προμηθευτές των νοσοκομείων και προτείνει μια ρύθμιση των χρεών, ύψους 5,36 δισ. ευρώ, με εκδόσεις ομολόγων zero coupon (χωρίς κουπόνι), διάρκειας δύο έως τεσσάρων ετών, ανάλογα με την παλαιότητα των οφειλών (τα χρέη του 2007 θα εξοφληθούν με ομόλογα διετούς διάρκειας, του 2008 με τίτλους τριετούς διάρκειας και του 2009 με ομόλογα τετραετούς διάρκειας).

Κουπόνια αντί χρήματος
Σύμφωνα με πληροφορίες, με ομόλογα χωρίς κουπόνι, τριετούς ή τετραετούς διάρκειας, προσανατολίζεται να εξοφλήσει το Δημόσιο και τις τρέχουσες υποχρεώσεις του προς τις κατασκευαστικές εταιρείες, που έχουν ήδη εκτελέσει δημόσια έργα. Ανάλογες σκέψεις έχουν γίνει και για τις οφειλές προς μελετητές και εργολάβους δημοσίων έργων, οι οποίοι κατέχουν ανεξόφλητους λογαριασμούς από το 2007.
Την τακτική αυτή της «εξόφλησης» με ομόλογα αντί ρευστού έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση και με τα ασφαλιστικά ταμεία, με τραγικά έως σήμερα αποτελέσματα. Ενώ η προσπάθεια να χρηματοδοτηθεί το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων με ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, τα οποία δόθηκαν στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για να βρεθούν τα 900 εκατ. ευρώ και να δοθεί το εφάπαξ σε 20.000 συνταξιούχους του Δημοσίου, εγκαινιάζει μια πολύ επικίνδυνη πρακτική. Δεν βρισκόμαστε μακριά από τη στιγμή που οι οφειλές του κράτους προς εργαζόμενους και συνταξιούχους θα υπολογίζονται ή και θα καταβάλλονται σε ομόλογα. Ενώ ο υπουργός Εργασίας Α. Λοβέρδος άφησε να εννοηθεί ότι από το 2011 θα δίνουν επικουρικές συντάξεις μόνο τα ταμεία που έχουν χρήματα. Δηλαδή δεν θα δίνουν επικουρικές συντάξεις τα περισσότερα ταμεία που έχουν ήδη λεηλατηθεί από κυβερνήσεις, διοικήσεις και αετονύχηδες της αγοράς.

Απλήρωτοι εργαζόμενοι
Ταυτόχρονα το φαινόμενο των απλήρωτων εργαζομένων της ΕΘΕΛ και του ΟΣΕ δεν είναι τυχαίο, ούτε παροδικό. Η καταβολή των δεδουλευμένων του Ιουνίου αυτών των εργαζομένων μέσα στον Ιούλιο δεν έχει να κάνει μόνο με τις λογιστικές αλχημείες του υπουργείου Οικονομικών, που θέλησε να εμφανίσει μια πλασματική δημοσιονομική εικόνα του πρώτου εξαμήνου μεταθέτοντας πολλές πληρωμές μετά τον Ιούνιο, αλλά και για να δηλώσει ο υπουργός Οικονομικών ότι το Δημόσιο δεν θα εγγυάται πλέον τον δανεισμό των δημόσιων επιχειρήσεων. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι οι ελλειμματικές δημόσιες επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ρευστότητα στο ταμείο τους για να πληρώσουν μισθούς δεν θα μπορούν να την αντλήσουν από τις τράπεζες. Κάτι που έκαναν μέχρι σήμερα με την εγγύηση του Δημοσίου. Έτσι πολύ σύντομα οι εργαζόμενοι στην ΕΘΕΛ, στον ΟΣΕ και σε άλλες δημόσιες επιχειρήσεις θα βρεθούν μπροστά στο δυσάρεστο ενδεχόμενο να μην μπορούν να πληρωθούν.
Όλα αυτά, μαζί με την τραγική κατάσταση των μεγάλων τραπεζών, όπου οι λαϊκές αποταμιεύσεις – όσες έχουν απομείνει στα ταμεία των τραπεζών – έχουν γίνει «προίκα» για τους πολυπόθητους γάμους ανάμεσα στους τραπεζικούς κολοσσούς, υποδηλώνουν μια κλιμακούμενη παύση πληρωμών «τριτοκοσμικού» τύπου. Τόσο η τρόικα όσο και η κυβέρνηση ελπίζουν να γενικεύσουν αυτή την παύση πληρωμών προς το τέλος του έτους, όπου η εκρηκτική αύξηση της ανεργίας (η οποία υπολογίζεται στο τέλος του έτους να έχει ξεπεράσει τους 1,2 εκατ. ανέργους) και η εφαρμογή των νέων εργασιακών ρυθμίσεων στον ιδιωτικό τομέα θα έχουν καταβάλει τις όποιες αντιδράσεις των εργαζόμενων και θα έχουν φέρει την απόγνωση στην κοινωνία.
Πιστεύουν ότι το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», που θεωρούν ότι θα κυριαρχήσει στα εργαζόμενα νοικοκυριά από τον Σεπτέμβρη, θα τους δώσει τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε μερική ή ολική δέσμευση των τραπεζικών καταθέσεων και σε γενίκευση της παύσης πληρωμών προς δημόσιους υπαλλήλους και συνταξιούχους για κάποιο χρονικό διάστημα.

Το χρέος στο διηνεκές
Με τον τρόπο αυτό ελπίζουν ότι θα εμφανίσουν ως «μάννα εξ ουρανού» την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους μέσα από τη διεξαγόμενη αναδιαπραγμάτευση. Η αναδιάρθρωση αυτή θα αφορά στην επιμήκυνση του χρονικού διαστήματος εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους κατά 10 με 20 χρόνια. Έτσι θα ανακοινωθεί επίσημα ότι η Ελλάδα γλίτωσε τη χρεοκοπία και το ελληνικό χρέος θα μεταβληθεί σε «χρέος στο διηνεκές» (perpetual debt). Δεν γνωρίζουμε αν θα υπάρξει τελικά «κούρεμα» ή όχι, δηλαδή μείωση της τρέχουσας αξίας του χρέους. Αυτό εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την κατάσταση των ευρωπαϊκών τραπεζών και της ευρωζώνης. Το σίγουρο είναι ότι η επιμήκυνση θα δώσει μια «περίοδο χάριτος» στην Ελλάδα έως ότου ξεκινήσει πάλι να εξυπηρετεί τα χρέη της. Τα δεδομένα αυτά θα επιτρέψουν στην ελληνική κυβέρνηση – όποια κι αν είναι αυτή – να ισχυριστεί ότι η χημειοθεραπεία πέτυχε και να εμφανίσει την τυπική λήξη της παύσης των πληρωμών και τη διάσωση των τραπεζών, έστω κι αν κάποιες από τις καταθέσεις έχουν γίνει καπνός, ως απαρχή μιας νέας περιόδου ευημερίας της χώρας.

Μόνιμα τα μέτρα
Φυσικά τα μέτρα που έχουν υιοθετηθεί δεν θα παρθούν πίσω, ούτε θα λήξει η περίοδος άγριας λιτότητας που έχει εγκαινιαστεί. Αντίθετα η εξυπηρέτηση του αναδιαρθρωμένου χρέους θα μεταβληθεί σε τέτοιο άβατο της πολιτικής, όπου θα πρέπει να θυσιαστούν τα πάντα προκειμένου δήθεν να μην επανέλθει η χώρα σε κατάσταση χρεοκοπίας. Ακόμη και οι δημοκρατικές ελευθερίες.
Κάθε τι που διαταράσσει την εξυπηρέτηση του χρέους θα καταδικαστεί και θα διωχθεί βάναυσα. Άλλωστε οι δηλώσεις του κ. Παπανδρέου, του κ. Πάγκαλου και λοιπών αξιωματούχων εναντίον του ΚΚΕ, ότι επιχειρεί δήθεν με τη βία να ανατρέψει το Σύνταγμα της χώρας (αυτό δηλαδή που οι ίδιοι ποδοπάτησαν υιοθετώντας το μνημόνιο και τη δανειακή σύμβαση), ότι επιδιώκει νεκρούς κ.ο.κ., προετοιμάζει το έδαφος για την επιβολή απαγορεύσεων στην ελεύθερη πολιτική και συνδικαλιστική δράση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Αναγκαστικός Νόμος 509 που έθετε εκτός νόμου το ΚΚΕ και κάθε άλλη «συνοδοιπορούσα» οργάνωση έφερε τον τίτλο «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του Κοινωνικού Καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Όποιος νομίζει ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από τις εποχές αυτές, θα βρεθεί προ εκπλήξεως. Όπου επιβλήθηκε καθεστώς κηδεμονίας του ΔΝΤ, οι δημοκρατικές ελευθερίες μπήκαν στον «γύψο».

Χρυσάφι στους πιστωτές
Βέβαια το κόστος αυτής της αναδιαπραγμάτευσης και αναδιάρθρωσης του χρέους θα είναι πολλαπλάσιο από το σημερινό. Βλέπετε, δεν μπορεί να γίνει αναδιαπραγμάτευση και αναδιάρθρωση του χρέους προς όφελος του οφειλέτη. Γίνεται πάντα προς όφελος του δανειστή. Αυτός είναι που φεύγει από τη διαπραγμάτευση με τα περισσότερα, με μεγαλύτερες αποζημιώσεις, μεγαλύτερα επιτόκια, περισσότερες εγγυήσεις. Πολύ περισσότερο όταν απέναντι στον οφειλέτη δεν βρίσκεται ένα πλήθος επενδυτών - κατόχων ομολόγων της διεθνούς αγοράς, όπου ένα κράτος θα μπορούσε να τους χειριστεί, αλλά κυρίως μεγάλα ισχυρά υπερκρατικά τραπεζικά συγκροτήματα της Ε.Ε., που έχουν με το μέρος τους την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ, τις ίδιες τις διαδικασίες της ευρωζώνης, καθώς και το δικό τους νόμισμα, το ευρώ. Πρόκειται για μια κατάσταση εντελώς αδιέξοδη για τον οφειλέτη.
Με αυτή την έννοια η Ελλάδα βρίσκεται στη χειρότερη θέση που έχει βρεθεί ποτέ κράτος σε διαδικασία διαπραγμάτευσης δημόσιου χρέους. Δεν έχει κανένα περιθώριο ελιγμών, καμιά ελευθερία κινήσεων, διότι βρίσκεται υπό καθεστώς υποτέλειας σε έναν υπερκρατικό μηχανισμό, αυτόν της ευρωζώνης, ο οποίος όχι μόνο δεν αναγνωρίζει κανενός είδους εθνική κυριαρχία, αλλά έχει δημιουργηθεί για να διευκολύνει και να προστατεύει τις μεγάλες τράπεζες. Δηλαδή τους δανειστές του ελληνικού Δημοσίου. Τι τύχη μπορεί να έχει το ελληνικό κράτος σε μια αναδιαπραγμάτευση του χρέους του μέσα στα πλαίσια της ευρωζώνης, δηλαδή υπό την απόλυτη επικυριαρχία των δανειστών του; Ακόμη κι αν συνέβαινε να μην βρισκόταν υπό καθεστώς κηδεμονίας του ΔΝΤ, της Ε.Ε. και της ΕΚΤ.

Η αναδιαπραγμάτευση
Όσοι τάσσονται υπέρ της αναδιαπραγμάτευσης του ελληνικού χρέους με ή χωρίς παύση πληρωμών θα πρέπει να εξηγήσουν σε τι διαφέρει η πρότασή τους με αυτό που προετοιμάζεται από την τρόικα και την κυβέρνηση. Όχι σε επίπεδο προθέσεων, αλλά σε επίπεδο στυγνής πραγματικότητας. Κι αυτό γιατί σε όλους μπορεί να αρέσει η ιδέα να τα βρούμε με τους δανειστές μας, ήσυχα και ωραία, να πετύχουμε μια καλή συμφωνία με χαμηλότερα επιτόκια και βάρη εξυπηρέτησης για την Ελλάδα, αλλά είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Ή πρόκειται για μια φαντασίωση κατά το γνωστό «αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν… θα ήταν πατίνι»; Πώς είναι δυνατό να πετύχει μια τέτοια συμφωνία η χώρα όταν βρίσκεται αιχμάλωτη του ευρώ, της ευρωζώνης, της Ε.Ε. και του ΔΝΤ; Όταν δεν διαθέτει ούτε ένα διαπραγματευτικό όπλο για να αποσπάσει παραχωρήσεις από τους δανειστές της;
Ορισμένοι πιστεύουν ότι αρκεί η απειλή ότι θα χάσουν οι δανειστές τα λεφτά τους για να τους καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αν οι δανειστές του ελληνικού κράτους ήταν ένα πλήθος μικρών και μεσαίων ομολογιούχων της διεθνούς αγοράς, αυτή η απειλή ίσως – λέμε ίσως – να έπιανε. Όμως έχουμε να κάνουμε κυρίως με τραπεζικούς κολοσσούς της ευρωζώνης και διαχειριστές κεφαλαίων από τα πιο ισχυρά επενδυτικά κεφάλαια παγκοσμίως. Κι όχι μόνο αυτό. Έχουν τα μέσα να εξαφανίσουν την ελληνική οικονομία μέσα σε λίγες ώρες. Δεν έχουν π.χ. παρά να βάλουν την ΕΚΤ να στερήσει την ελληνική οικονομία από το αναγκαίο κυκλοφορούν χρήμα σε ευρώ που έχει ανάγκη για τις συναλλαγές της. Σε μια τέτοια περίπτωση η ελληνική οικονομία είναι ζήτημα αν μπορεί να αντέξει ένα 24ωρο...
Αλλά κι αυτό να μην γίνει, μόνο η διακοπή των ενέσεων ρευστότητας από την ΕΚΤ προς τις ελληνικές τράπεζες αρκεί για να βουλιάξει την ελληνική οικονομία μέσα σε λίγες ώρες. Γιατί οι δανειστές μας να συμφωνήσουν σε μια ευνοϊκή για τη χώρα ρύθμιση όταν έχουν όλα τα ατού;
Μήπως γιατί φοβούνται ότι θα χάσουν τα λεφτά τους; Μα η Ελλάδα έχει τεθεί υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ και της Ε.Ε. μόνο και μόνο για να μην φτάσει στο σημείο να δηλώσει αδυναμία πληρωμής των υποχρεώσεών της. Δεν της επιτρέπουν να πτωχεύσει, εκτός κι αν τους συμφέρει. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε.
Αν ήθελε κανείς να είναι συνεπής όταν προτείνει αναδιαπραγμάτευση του χρέους, θα έπρεπε να ξεκινά με την έξοδο όχι μόνο από την ευρωζώνη, αλλά και από την Ε.Ε., προκειμένου να ανακτήσει η Ελλάδα την εθνική της κυριαρχία και να έχει τουλάχιστον ελευθερία κινήσεων στη διαπραγμάτευση. Όμως αν προσέξει κανείς τις προτάσεις αναδιαπραγμάτευσης που κυκλοφορούν, όχι μόνο δεν θέτουν τέτοιο ζήτημα, αλλά το αγνοούν παντελώς μιλώντας με φανταστικά σενάρια για «το κρυφό διαπραγματευτικό χαρτί της Ελλάδας» και ότι δήθεν η «ελληνική κρίση χρέους είναι ιδιάζουσα με έναν τρόπο που δίνει στην Ελλάδα ορισμένα εξαιρετικά και σπάνια νομικά πλεονεκτήματα». Λες και η Ελλάδα δεν είναι χώρα του ευρώ και της Ε.Ε., λες και δεν έχει υπογράψει την περίφημη δανειακή σύμβαση με την οποία παραιτείται από κάθε ασυλία και αναγνωρίζει ως δίκαιο διακανονισμού το αγγλικό. Όλες αυτές οι φαντασιοπληξίες, αν δεν προέρχονται από άσχετους που επενδύουν στην άγνοια του αναγνωστικού τους κοινού, πηγάζουν σίγουρα από κύκλους που έχουν σκοπό την προετοιμασία του εδάφους, την εξοικείωση του κοινού με την ιδέα της αναδιαπραγμάτευσης, με ό,τι συνεπάγεται για τον λαό και τη χώρα.

Το κυρίαρχο δίλημμα
Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα το κυρίαρχο δίλημμα που θα διατρέχει τις αντιπαραθέσεις γύρω από το χρέος είναι: αναδιαπραγμάτευση ή άρνηση του χρέους; Κι αυτό γιατί όταν σήμερα μιλάμε για απάντηση στο δημόσιο χρέος και κάποιοι προτάσσουν ως μετριοπαθές μέτρο την αναδιαπραγμάτευση του χρέους με ή χωρίς παύση πληρωμών, έναντι της πιο ριζοσπαστικής υποτίθεται λύσης της μη αναγνώρισης και της άρνησης της πληρωμής του χρέους, όπως προτείνει ο γράφων, στην καλύτερη περίπτωση δεν ξέρουν γιατί μιλάνε.
Τα λέμε όλα αυτά γιατί το χρέος της Ελλάδας δεν αντιμετωπίζεται με αναδιαπραγμάτευση, όπως κι αν την εννοεί κανείς. Είναι τέτοιο το χρέος και βρίσκεται σε τέτοια χέρια που δεν ξεμπερδεύει εύκολα κανείς με απειλές και διαπραγματεύσεις, ακόμη κι αν δεχτεί ότι αυτοί που το προτείνουν έχουν τις καλύτερες των προθέσεων. Κάθε προσπάθεια, απ’ όπου κι αν προέρχεται, να θολώσει το ζήτημα, να προτάξει ως μετριοπαθές μέτρο την αναδιαπραγμάτευση έναντι της άρνησης του χρέους, είναι πραγματικά εγκληματική. Ιδίως σε μια περίοδο όπου διεξάγεται ήδη η αναδιαπραγμάτευση του χρέους από τους επικυρίαρχους.
Μόνο η μη αναγνώριση και η άρνηση της πληρωμής του χρέους εδώ και τώρα, η άμεση παύση πληρωμών προς τους δανειστές, ώστε να σταματήσει ο φόρος αίματος τον οποίο καταβάλλουν η χώρα και ο λαός στους διεθνείς τοκογλύφους και κερδοσκόπους, μπορεί να δώσει την ευκαιρία στον λαό και τη χώρα να ορθοποδήσει.

Άρνηση του χρέους
Αυτή είναι η μόνη λύση για να σωθεί η χώρα από την καταστροφή και να διασώσουν οι εργαζόμενοι τα εισοδήματά αυτός, τη δουλειά τους, τις συντάξεις και τα δικαιώματά τους. Είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει προοπτική για τους νέους, τους αγρότες, τους επαγγελματίες, τους μικρομεσαίους. Είναι ο μόνος τρόπος για να γλιτώσει η χώρα από την πτώχευση και την καταστροφή που οργανώνουν ήδη η κυβέρνηση, η Ε.Ε. και το ΔΝΤ.
Άρνηση πληρωμής του χρέους εδώ και τώρα σημαίνει άμεση παύση πληρωμών προς δανειστές.

• Σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζουμε κανενός είδους απαίτηση που θα επιτρέψει στους δανειστές της χώρας να τη δημεύσουν, να την κατασχέσουν, να τη λεηλατήσουν.
• Σημαίνει ότι σταματάμε να πληρώνουμε δάνεια που έχουμε πληρώσει διπλά και τρίδιπλα.
• Σημαίνει ότι διαγράφουμε μονομερώς οφειλές που υπήρξαν προϊόν ρεμούλας και κερδοσκοπίας εις βάρος της χώρας και του λαού.
• Σημαίνει ότι αρνούμαστε επιτέλους να ματώνουμε για δάνεια που έρχονται από το 1880, αλλά οι αγορές και οι μεγάλοι «εταίροι» έχουν επιβάλει να τα πληρώνουμε έως σήμερα. Σημαίνει πολύ απλά ότι σταματάμε να πληρώνουμε τα κερατιάτικα στους διεθνείς και ντόπιους τοκογλύφους.

Ο ελληνικός λαός οφείλει να προχωρήσει σε άρνηση πληρωμής του χρέους, όχι γιατί θέλει να βλάψει κανέναν ή να «φάει» τα λεφτά των δανειστών του.
Οφείλει να το κάνει γιατί δεν υπάρχει τρόπος για να σταθεί στα πόδια του, για να διεκδικήσει τη χώρα του από τις αγορές και τα αρπακτικά, για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του, για να λυτρωθεί επιτέλους από το διεφθαρμένο σύστημα που τον κυβερνά. Γι’ αυτό και αιτήματα που αφορούν δάνεια τα οποία συνήφθησαν καλή τη πίστει και συνέβαλαν αποδεδειγμένα στην ανάπτυξη της χώρας, ο λαός δεν πρέπει να αρνηθεί να συζητήσει την ικανοποίησή τους. Ιδίως αν συνδέονται με χρήματα μικροκαταθετών και ασφαλιστικών ταμείων, που έτσι κι αλλιώς δεν υπερβαίνουν το 15% του σημερινού δημόσιου χρέους. Αρκεί να γίνει στη βάση του αμοιβαίου οφέλους και όχι του δανειστή - οφειλέτη. Πάντα με βασική προϋπόθεση ότι καμιά απαίτηση δεν θα υπονομεύσει την πορεία της χώρας, δεν θα υποθηκεύσει το μέλλον της και ούτε θα θέσει τη χώρα υπό καθεστώς ομηρίας. Αν είναι να χάσει κάποιος, αυτός σίγουρα δεν πρέπει να είναι ο λαός και η χώρα.

Πηγή

read more "Άρχισε η σταδιακή παύση πληρωμών" Διαβάστε περισσότερα...

Αφού έσωσε την Ελλάδα τώρα τρέχει να σώσει τον πλανήτη...!

• Γιατί δεν πήγε στην Πάρο να κάνει το συνέδριο ο Παπανδρέου; Θα τον υποδεχόντουσαν πολύ "θερμά"...
• Σε επόμενη ανακοίνωση του Μαξίμου, αναμένεται να μας ενημερώσει ο Γιώργος πως η Γη... γυρίζει!

Εδώ ο κόσμος καίγεται κι αυτοί... σοσιαλίζονται στον Πόρο που ντύθηκε… Σύμη, για να υποδεχθεί το Συμπόσιο του Γ. Παπανδρέου και άλλων οικονομολόγων οι οποίοι προσπαθούν να βρουν τρόπους να σώσουν τον κόσμο...!!!
Ο λαός έχει χάσει μεγάλο μέρος των εισοδημάτων του, η αγοραστική του δύναμη μειώνεται, αισθάνεται αβεβαιότητα για το μέλλον, η ανεργία καλπάζει, αλλά ο πρωθυπουργός γιατί νομίζετε ότι μίλησε; Μα για αναδιανομή του πλούτου.
Είπε χαρακτηριστικά: “Η διαφάνεια, η αναδιανομή του πλούτου και η ενίσχυση των ελέγχων είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για έξοδο από την κρίση”. Και συνέχισε να μας εκπλήσσει: «Για να βγούμε από τη σημερινή κρίση και ύφεση είναι απαραίτητες οι επενδύσεις». «Τα αίτια της κρίσης είναι η μεγάλη αδιαφάνεια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου, η ανισότητα που υπάρχει στον κόσμο και η τεράστια συγκέντρωση εξουσίας και πλούτου στα χέρια λίγων».
Μα καλά τι εννοεί αναδιανομή του πλούτου; Αυτήν ακριβώς δεν κάνει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση; Από την μια μεριά μαζεύει όπως μπορεί τα λεφτά του κοσμάκη, του μισθωτού, του συνταξιούχου, της ανήλικης μητέρας, του νέου της γενιάς των 500 ευρώ. Ενώ από την άλλη δεν έχει κάνει καμιά ουσιαστική προσπάθεια να φορολογήσει τα υψηλά εισοδήματα. Τα μεγαλολαμόγια με τις θαλαμηγούς και τα ακίνητα στις off shore την έχουν γλιτώσει για ακόμη μια φορά και πίνουν σαμπάνια στην υγεία των κορόιδων.
Και έπρεπε να κάνει ολόκληρο συμπόσιο για να καταλάβει ο κ. Παπανδρέου την τεράστια κοινωνική ανισότητα και συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια λίγων; Δεν πήγαινε λίγο κάτω από την Ομόνοια, ή στην ελληνική επαρχία;
Οπότε, μάλλον μας δουλεύουν ψιλό γαζί στην κυβέρνηση.

Πηγή

Σχόλιο ιστολογίου: Εμείς ευχόμαστε στον Γιώργο Παπανδρέου να περνάει καλά στις διακοπές του στην Ελλάδα και ευχόμαστε εκείνα τα εισιτήρια εξόδου από τη χώρα να τα έχει κλείσει, επειδή τα σύννεφα μαζεύονται...
Ως πολίτες δεν πρέπει να επιτρέψουμε να δυσφημιστεί η χώρα και ο τουρισμός μας (και κυρίως η πολιτική ικανότητα του Γιώργου Παπανδρέου) από διάφορους ανεύθυνους που επιδεικνύουν τη φτώχεια τους ζητώντας δανεικά τρώγοντας μία φορά τη μέρα βάζοντας 5 ευρώ βενζίνη στο σαραβαλάκι τους χάνοντας δόσεις δανείων μένοντας άνεργοι βάζοντας τέρμα στη ζωή τους ή άλλα τέτοια θλιβερά προπαγανδιστικά κόλπα (της επάρατης δεξιάς και των σκοτεινών κύκλων που θέλουν να ρίξουν την φιλολαϊκή κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου) που μπορεί να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του Δ.Ν.Τ. στο Γιώργο Παπανδρέου (νά 'ναι καλά όπου και να κάνει κανό αυτή τη στιγμή)...

read more "Αφού έσωσε την Ελλάδα τώρα τρέχει να σώσει τον πλανήτη...!" Διαβάστε περισσότερα...

• Προβληματίσου Ντόρα, προβληματίσου...
• Προβληματιστήκαμε και εμείς -όπως και πολλοί άλλοι συμπολίτες μας υποθέτουμε- ακούγοντας την είδηση περί των σχεδίων της κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη, για τη δημιουργία «ομίλου προβληματισμού». Τόσο πολύ μας υποτιμούν τελικά όλοι αυτοί που προσπαθούν να μας πείσουν ότι η μόνη τους αποστολή είναι να μας σώσουν;

Στην προκειμένη περίπτωση η... αγαπημένη μας Ντόρα δεν κρατιέται. Πρώτο βήμα η δημιουργία του ομίλου προβληματισμού (αν δεν έχετε βρει όνομα το «αμετανόητοι» πως σας φαίνεται;) και δεύτερο και ουσιαστικό η δημιουργία του νέου κόμματος.
Είναι προφανείς τόσο η μεθοδολογία όσο και οι στόχοι της κυρίας Μπακογιάννη και όσων βρίσκονται δίπλα ή... πίσω της: Ο «όμιλος» θα μετρήσει αν υπάρχουν ακόμη κορόιδα (πιθανοί ψηφοφόροι) πάνω στα οποία θα οικοδομηθεί η... εθνοσωτήριος προσπάθεια της Ντόρας. Αν τσιμπήσουν πολλοί τότε το κόμμα θα εμφανιστεί μετά το καλοκαίρι όταν θα έχουν αρχίσει τα μεγάλα οικονομικά ζόρια και το «σύστημα» θα χρειάζεται υποστυλώματα για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η πολιτική του ΔΝΤ.
Και μόνο το γεγονός ότι η Ντόρα Μπακογιάννη «προβληματίζεται» για το αν έχει περιθώρια να εμφανιστεί ως σωτήρας της χώρας αποδεικνύει την αμετροέπεια των ανθρώπων που χρόνια τώρα έχουν μουλιάσει βουτηγμένοι στην εξουσία και τα παρεπόμενά της.
Ο μόνος προβληματισμός που θα μπορούσε να δικαιολογήσει κανείς στο κουρασμένο και υπεύθυνο για τα χάλια της χώρας πολιτικό προσωπικό είναι ίσως για το που να κρυφτούν...

read more " " Διαβάστε περισσότερα...

Έλληνες ή ελληνόφωνοι;

• Γράφει: Ο Διογένης

Το περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 38, 7.7.10), στην 8η σελίδα του, θίγει ένα πολύ σοβαρό θέμα. Αναφέρει ότι η Ελληνική Κυβέρνηση, διόρισε νέο πρόεδρο στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τον δικηγόρο κύριο Γιάννη Κωνσταντίνου.
Και προσθέτει: Αυτός ο νέος Πρόεδρος, κατά δήλωσή του, είναι ένας «Ευρωπαίος, ελληνόφωνος, κεντροαριστερός δικηγόρος..»
Και συμπληρώνει το περιοδικό: Τη δήλωση αυτή την έκανε, ο κ. Κωνσταντίνου, το 2006,στη Θεσσαλονίκη, όταν με μερικούς άλλους «ελληνόφωνους», παρουσίασε το «abecedar”, το «μακεδονικό αναγνωστικό», όπως το ονομάζουν οι προωθητές της σκοπιανής προπαγάνδας.
Ανάλογες δηλώσεις έκαναν και οι άλλοι «ελληλόφωνοι» συμπαρουσιαστές του:
Ο πολιτευτής και ψυχίατρος Ιμπράμ Ονσούνογλου δήλωσε Οθωμανός.
Ο γνωστός Παύλος Βοσκόπουλος του γνωστού « Ουράνιου τόξου », αυτοπροσδιορίστηκε ως «εθνικός Μακεδόνας».
Ο επικεφαλής των Οικολόγων-Πράσινων Μιχάλης Τρεμόπουλος, δήλωσε ότι «η Θεσσαλονίκη, όταν μπήκε, το 1912,ο Ελληνικός στρατός, δεν ήταν Ελληνική και ολόκληρη η Μακεδονία υπέφερε από Πελοπονήσιους γραφιάδες και Κρητικούς χωροφύλακες...»
Και σχολιάζει το περιοδικό: Με ποια κριτήρια διορίστηκε πρόεδρος στη Δ.Ε.Θ. αυτός ο κύριος «ελληνόφωνος»;
Είναι ο μόνος που έχει τα προσόντα γι αυτή τη θέση; Και έχει τα εχέγγυα να υπηρετήσει έναν εθνικό θεσμό σε μια ελληνική περιοχή που βάλλεται, όπως η Μακεδονία;
Και ρωτάει το περιοδικό: Μπορούμε να έχουμε μια κάποια απάντηση, από την Κυβέρνηση, όλοι εμείς που δηλώνουμε απλά Έλληνες;
Και ρωτάμε κι εμείς:Οι Ελληνόφωνοι είναι Έλληνες ή δεν είναι; Αν είναι, γιατί αυτοαποκαλούνται Ελληνόφωνοι; Αν δεν είναι, τι είναι; Μπορούν να μας το πουν οι ίδιοι; Καθαρά και ξάστερα;

Πηγή

read more "Έλληνες ή ελληνόφωνοι;" Διαβάστε περισσότερα...

Πως θα απαλλαγούμε από το Μνημόνιο

• «Οι ενάρετοι κύκλοι της Ανάκαμψης-Ανάπτυξης, θα νικήσουν το «φαύλο κύκλο της ύφεσης (και θα μας απαλλάξουν από το Μνημόνιο)»

Του Χρύσανθου Λαζαρίδη
Σήμερα θα αναφερθώ στο τρίτο βασικό ερώτημα που είχε τεθεί από τους φίλους του antinews για το Σχέδιο Σαμαρά: το πώς θα γίνει η «απεμπλοκή» από το Μνημόνιο και τους όρους του.

Πρώτο σημείο: «Απεμπλοκή» από το Μνημόνιο σημαίνει ότι δεν θα έχουμε ανάγκη τον «έκτακτο Μηχανισμό δανεισμού». Δηλαδή, θα μπορούμε να βγούμε στις αγορές και να δανειστούμε σε ανεκτούς όρους (κάτω από 5% ή 170 spread). Να σημειωθεί ότι με τέτοιο επιτόκιο περίπου μας δάνειζαν ως τον περασμένο Ιανουάριο, αλλά η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν πήρε τότε την προσφορά δανεισμού!
Για να βγούμε πλέον από το Μνημόνιο πρέπει να μπορούμε ξανά να δανειστούμε με 5% και κάτω.
Το πρακτικό ερώτημα είναι θα φτάσουμε σε ένα σημείο που να μην έχουμε πια ανάγκη την «επόμενη δόση» του Μηχανισμού. Ώστε να αμφισβητήσουμε τους όρους του Μνημονίου…

Δεύτερο σημείο: Αυτό είναι απίθανο να συμβεί, ακόμα κι αν τηρήσουμε τους όρους του Μνημονίου με θρησκευτική ευλάβεια. Όρους που δεν τελείωσαν, έχουμε ακόμα πολλές θυσίες και πολλές περικοπές, κάποιες από τις οποίες, μετά το 2012, δεν μας τις έχουν προσδιορίσει ακόμα.
Έχουμε λοιπόν προσυπογράψει και δεσμευτεί για περικοπές, που από ένα σημείο και ύστερα δεν τις ξέρουμε καν…
Αλλά ακόμα κι αν τα κάνουμε όλα αυτά, και πάλι το Μνημόνιο λέει ότι μπορεί να μη φτάσουν (γιατί η ύφεση θα «τρώει» την αποτελεσματικότητα των περικοπών και δεν θα μειώνεται το έλλειμμα ούτε στο μισό των περικοπών), οπότε μπορεί να χρειαστούν και έκτακτα μέτρα. Που δεν τα περιλαμβάνει καν το Μνημόνιο, αλλά έχουμε δεσμευτεί, αν μας τα ζητήσουν να τα εφαρμόσουμε κι αυτά…
Αλλά ακόμα κι αν δεν συμβεί αυτό, ακόμα δηλαδή κι αν τα πράγματα πάνε με τον καλύτερο τρόπο – δηλαδή με το πιο αισιόδοξο σενάριο – και πάλι θα φτάσουμε στο 2014 και θα έχουμε έλλειμμα μεταξύ 2% και 2,5% αλλά το χρέος θα έχει εκτοξευθεί στο 149%!
Ακόμα κι αν λάβουμε υπ’ όψιν μιαν αναπροσαρμογή του ΑΕΠ κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες (που πολλοί πιθανολογούν πλέον) και πάλι το χρέος θα φτάνει το 139%.
Ακόμα κι αν κόψουμε άλλες 10 ποσοστιαίες μονάδες («λευκή τρύπα» κι άλλες λογιστικές αναπροσαρμογές) και πάλι το χρέος θα αγγίζει το 130%.
Με χρέος στο 130% του ΑΕΠ (και μάλλον ψηλότερο, γιατί όλα τα παραπάνω δεν συμπεριλαμβάνουν την αυξημένη ύφεση που θα μεσολαβήσει), είναι δύσκολο να μας δανείσουν οι αγορές με υποφερτούς όρους.
Συνεπώς ακόμα κι αν όλα πάνε με τον πιο αισιόδοξο τρόπο, ακόμα κι αν τα μετρήσουμε με τους πιο ευνοϊκούς υπολογισμούς, η διόγκωση του χρέους που θα έχει μεσολαβήσει θα καθιστά σχεδόν απαγορευτικό τον δανεισμό μας απευθείας από τις αγορές.
Άρα δεν θα βγούμε από την ανάγκη έκτακτου δανεισμού το 2014. Θα χρειαστεί να επεκτείνουμε το Μνημόνιο και μετά. Για κάμποσα χρόνια ακόμα. Πιθανότατα (σύμφωνα με κάποιους υπαινιγμούς που αναφέρονται σε κατοπινή έκθεση του ΔΝΤ) ως το 2020! Μιλάμε για δεκαετία και βάλε…
Σημείο τρίτο: Για να σπάσουμε αυτό το «φαύλο κύκλο» που θα μας βυθίζει σε ύφεση και συνεχή υπερχρέωση, θα απαιτεί συνεχώς σκληρότερα μέτρα και θα οδηγεί σε βαθύτερη ύφεση και μεγαλύτερη υπερχρέωση, πρέπει να χτυπήσουμε ταυτόχρονα δύο στόχους:
* την ίδια την ύφεση, που δημιουργεί το «κυκλικό» έλλειμμα.
* και το ίδιο το χρέος, τη διόγκωση του οποίου πρέπει να φρενάρουμε και να αντιστρέψουμε.
Σε προηγούμενο σημείωμά μου (Η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας στο Σχέδιο Σαμαρά για την κρίση), έδειξα πώς θα χτυπήσουμε το χρέος μέσα στην επόμενη διετία.
Υπολογίζοντας το τμήμα εκείνο της ακίνητης περιουσίας που είναι ήδη από τώρα γνωστό, μετρημένο, άμεσα εκμεταλλεύσιμο και εμπορεύσιμο, έδειξα ότι μπορούμε να το βάλουμε για πώληση και να προεισπράξουμε από τώρα με τη μέθοδο του bridge financing (προχρηματοδότηση) ένα ποσό που μαζί με μέτριες αλλά αποφασιστικές αποκρατικοποιήσεις στο ίδιο διάστημα (διετίας) μπορεί να αποδώσει κατ’ ελάχιστον 50 δισεκατομμύρια.
Αυτά αρκούν για να καλύψουμε το έλλειμμα ενός ολόκληρου χρόνου (κάτω από 20 δισ. εφ’ όσον το έλλειμμα προβλέπεται να πέσει κάτω από 7% στη διετία) και να αγοράσουμε πίσω (ξεχρεώσουμε) γύρω στα 30 δισεκατομμύρια, δηλαδή περί το 10% του συνολικού μας χρέους σήμερα.
Όταν θα πουληθούν τα ακίνητα που έχουμε βάλει για πώληση (μέσα σε διάστημα 3-5 ετών, δηλαδή 1-3 πρόσθετα χρόνια μετά τη διετία), τότε θα ξεχρεώσουμε την προχρηματοδότηση και θα έχουμε στα χέρια μας άλλα 30 δισεκατομμύρια ρευστότητα, που θα μπορούμε να τη μοιράσουμε ανάμεσα στην κάλυψη τρεχόντων ελλειμμάτων και πρόσθετη εξαγορά (μείωση) χρέους.
Αυτά για το άμεσο χτύπημα το χρέους, που μπορεί να φτάσει τουλάχιστον 15 ποσοστιαίες μονάδες, χωρίς στο μεταξύ να αυξηθεί άλλο, αφού στο μεταξύ θα καλύπτονται πλήρως τα ελλείμματα χωρίς πρόσθετο δανεισμό.
Πράγμα που σημαίνει ότι στο 2014 δεν θα έχουμε 150% χρέος, θα έχουμε γύρω στο 105%, δηλαδή χαμηλότερο από το τωρινό (115-120%).

Τέταρτο σημείο: Στο μεταξύ όμως, θα έχουμε καταπολεμήσει και την ύφεση. Και μέσα στη διετία από την έναρξη εφαρμογής του Σχεδίου Σαμαρά θα έχει εκμηδενιστεί και το «κυκλικό» έλλειμμα (με τα Αντισταθμιστικά μέτρα) και το «διαρθρωτικό» έλλειμμα (με τα μέτρα που ήδη πάρθηκαν, ελαφρώς βελτιωμένα).
Πράγματι, οι υπολογισμοί που έγιναν στο Σχέδιο Σαμαρά έδειξαν ότι τα μέχρι τώρα μέτρα αρκούν για να εκμηδενιστεί το «διαρθρωτικό» έλλειμμα, δεν χρειάζονται άλλα!
Απαιτούνται όμως, άλλου τύπου μέτρα τόνωσης της αγοράς μικρού ή μηδενικού δημοσιονομικού κόστους, για να περιοριστεί η ύφεση και να εκμηδενιστεί το «κυκλικό» έλλειμμα, επίσης σε ορίζοντα διετίας.
Με τα «Αντισταθμιστικά μέτρα» που προβλέπει το Σχέδιο Σαμαρά και χωρίς πρόσθετα περιοριστικά μέτρα (σαν κι αυτά που προβλέπει το Μνημόνιο), έχουμε ήδη ένα διαφορετικό μείγμα Οικονομικής Πολιτικής, το οποίο μέσα σε μια διετία εκμηδενίζει και το «κυκλικό» έλλειμμα (από τα «Αντισταθμιστικά» μέτρα) και το «διαρθρωτικό» έλλειμμα (από τα ως τώρα περιοριστικά μέτρα).
Κι έτσι μηδενίζει το συνολικό έλλειμμα.
Όταν θα μηδενιστεί το συνολικό έλλειμμα αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε ήδη πρωτογενή πλεονάσματα. Δηλαδή οι τόκοι θα καλύπτονται χωρίς πρόσθετο δανεισμό.
Άρα από κει και πέρα μπορεί να υπάρχει απόλυτη «απορρόφηση» του χρέους από δύο πηγές:
– Πρώτον, από «πρωτογενή πλεονάσματα» του προϋπολογισμού, που θα αγοράζουν χρέος (θα το μειώνουν απόλυτα).
– Και δεύτερον, από θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης (αφού θα έχει εκμηδενιστεί το «κυκλικό» έλλειμμα) που θα μεγαλώνουν τον παρανομαστή του λόγου: χρέος/ΑΕΠ και θα το μειώνουν και σχετικά.
Μ’ άλλα λόγια θα μειώνεται ο αριθμητής (μείωση του χρέους από τα πρωτογενή πλεονάσματα) και ο παρανομαστής (αύξηση του ΑΕΠ) κι έτσι θα μειώνεται και η σχέση χρέους ΑΕΠ ταχύτερα.
Αυτό θα οδηγήσει μετά τη διετία και ως την τετραετία-πενταετία σε χρέος χαμηλότερο από το 105% του ΑΕΠ που υπολογίσαμε ανωτέρω, κατά κάποιους υπολογισμούς ίσως και κάτω από 90% του ΑΕΠ, το χαμηλότερο από το 1990!

Πέμπτο σημείο: Ήδη μετά την πρώτη διετία, με μηδενικό έλλειμμα και με χρέος κάτω από 110% θα μπορούμε να δανειστούμε με πολύ ευνοϊκούς όρους (κάτω από 4%) από τις αγορές, χωρίς να έχουμε ανάγκη τον «έκτακτο Μηχανισμό Στήριξης» και τους όρους του Μνημονίου. Τότε θα είναι εφικτή η απεμπλοκή από το Μνημόνιο…
Από την ώρα που πάνω στη διετία μπορούμε να απαλλαγούμε από το Μνημόνιο, τότε μειώνουμε δραστικά τους φορολογικούς συντελεστές, άρα ενισχύουμε την Ανταγωνιστικότητα κι επιταχύνουμε την Ανάπτυξη.
Οπότε ο παρανομαστής της σχέσης χρέος/ΑΕΠ αυξάνει ταχύτερα, τα πλεονάσματα αυξάνονται κι αυτά ταχύτερα, «αγοράζουν» ακόμα πιο γρήγορα το υφιστάμενο χρέος και ο αριθμητής της σχέσης χρέος/ΑΕΠ πέφτει ταχύτερα.
Οπότε ολόκληρο το κλάσμα πέφτει ακόμα ταχύτερα.
Με βάση αυτό το σχεδιασμό το χρέος/ΑΕΠ μπορεί να πέσει και κάτω από 90 κάλλιστα ως το τέλος του 2014.
Τώρα συγκρίνετε το σχεδιασμό του Μνημονίου που προβλέπει για το 2014 έλλειμμα γύρω στο 2% και χρέος 130% στην καλύτερο περίπτωση, με το Σχέδιο Σαμαρά που προβλέπει επίσης για το 2014, χωρίς πρόσθετα περιοριστικά μέτρα, έλλειμμα μηδενικό από τη διετία και χρέος κάτω από 90% του ΑΕΠ!
Φυσικά όλα αυτά απαιτούν και πρόσθετα διαρθρωτικά μέτρα που θα βοηθήσουν την ανάταξη της ανταγωνιστικότητας (χτύπημα της γραφειοκρατίας γενικά, αλλά και στοχευμένες πολιτικές για τη σπατάλη στα Νοσοκομεία κλπ.) που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο έτσι κι αλλιώς, αλλά δεν τις αναφέρω εδώ.
Για όσους πιστεύουν ότι αυτά είναι «υπερ-αισιδόξα» οφείλω να παρατηρήσω ότι υπάρχουν πλευρές του Σχεδιασμού που ενισχύουν την αποτελεσματικότητά του.
- Για παράδειγμα, περιέχει «πρόσθετα Αντισταθμιστικά μέτρα» τόνωσης της αγοράς, για να αντιμετωπιστεί η πρόσθετη ύφεση που θα προκύψει, αν στο μεταξύ εφαρμοστούν και τα επόμενα περιοριστικά μέτρα του Μνημονίου.
– Ακόμα δεν αναφέρθηκα στο «ενάρετο κύκλο» που μπορεί να υποκινηθεί από τη μείωση του χρέους μετά τη διετία, που θα οδηγήσει σε μείωση των επιτοκίων, άρα μείωση των δαπανών για τόκους των επομένων ετών, άρα υψηλότερα πλεονάσματα, άρα ακόμα ταχύτερη αποκλιμάκωση του χρέους.
– Ούτε λάβαμε υπ’ όψιν ένα δεύτερο «ενάρετο κύκλο» που θα δημιουργηθεί (και που περιέχεται στο Σχέδιο Σαμαρά) από την αξιοποίηση των περιουσίας του Δημοσίου με επιχειρηματικά σχέδια leasing, ΣΔΙΤ κλπ. που θα φέρουν ανάπτυξη, θέσεις εργασίας, πρόσθετα δημόσια έσοδα, ενώ θα περιορίζουν ταυτόχρονα και το έλλειμμα στα πρώτα χρόνια και το χρέος (από τα πρωτογενή πλεονάσματα) στη συνέχεια.
Έτσι στο Σχέδιο Σαμαρά υπάρχει ένας βασικός υπολογισμός και μια σειρά από ενισχυτικά μέτρα που τον καθιστούν πιο ρεαλιστικό, για την περίπτωση που τα πράγματα αρχικά εξελιχθούν πιο αργά, ή ξεκινήσουν από χαμηλότερη «αφετηρία», ή υπάρξει χαμηλότερη αποτελεσματικότητα των μέτρων στα πρώτα στάδια.

Έκτο σημείο: Χτυπώντας ταυτόχρονα το «διαρθρωτικό» ΚΑΙ το «κυκλικό» έλλειμμα (αλλά με πολύ διαφορετικά μέσα), χτυπώντας ταυτόχρονα το έλλειμμα ΚΑΙ το χρέος (το δεύτερο με αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου), παίρνοντας «επανορθωτικά μέτρα» (όπως η αποκατάσταση των χαμηλών συντάξεων άμεσα με περικοπές από αλλού – και εντοπίζονται οι σχετικοί κωδικοί) και θέτοντας από τώρα ως στόχο μετά τη διετία και την απεμπλοκή από το Μνημόνιο, την μείωση φορολογικών συντελεστών για την επιτάχυνση της Ανάπτυξης, όλα αυτά αποτελούν διαφορετική – πολύ διαφορετική στρατηγική.
Πολύ πιο ρεαλιστική από αυτήν του Μνημονίου. Και υποκαθιστώντας το φαύλο κύκλο της ύφεσης που τώρα μας απειλεί, με δύο τουλάχιστον ενάρετους κύκλους Ανάπτυξης.

Και τρείς ακόμα παρατηρήσεις:
* Στο ερώτημα αν υπάρχουν πράγματι μέτρα τόνωσης της αγοράς μηδενικού κόστους, η απάντηση είναι απλή. Σε μια οικονομία με «τέλειες αγορές» και πολύ αποδοτική διάρθρωση είναι δύσκολο να εντοπιστούν μηδενικού κόστους μέτρα τόνωσης. Αλλά σε μια οικονομία, όπως η Ελληνική με τεράστια πλέγματα στρεβλώσεων, είναι πολλά τα μέτρα τόνωσης που «δεν κοστίζουν». Για παράδειγμα, ο συμψηφισμός οφειλών των ιδιωτών και των επιχειρήσεων από και προς το Δημόσιο. Ή η άρση γραφειοκρατικών εμποδίων. Που υπό την παρούσα κυβέρνηση πολλαπλασιάζονται…

* Δεύτερον: Τα «Αντισταθμιστικά μέτρα» τόνωσης που προτείνει το Σχέδιο δεν είναι τα «παραδοσιακά» Κέϋνσιανά. Είναι, κυρίως, μέτρα αλλαγής στη διάρθρωση των αγορών. Αν θέλετε να τα κατατάξετε είναι περισσότερο supply side παρά demand side. Είναι περισσότερο «φιλελεύθερα», δεν είναι «κρατικιστικά» (αλλά ούτε και νεοφιλελεύθερα).

* Τρίτον: η ανάγκη να απαλλαγούμε από τους όρους του Μνημονίου, δεν είναι για να αρχίσει πάλι η δημοσιονομική «χαλάρωση» και το «πάρτι» πάσης φύσεως κρατικοδίαιτων συντεχνιών ή διαπλεκομένων. Αλλά για να φρενάρει η ύφεση άμεσα και να ενισχυθεί η υγιής ανάπτυξη (με δραστική μείωση της φορολογίας και κλαδικές πολιτικές, όπου υπάρχουν σοβαρά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας).
Αλλά γι’ αυτά τα τελευταία θα υπάρξει πιο μακροχρόνιος σχεδιασμός το Σεπτέμβριο, στην ομιλία Σαμαρά στη ΔΕΘ.

Πηγή

read more "Πως θα απαλλαγούμε από το Μνημόνιο" Διαβάστε περισσότερα...

Μια εξήγηση για τη μειωμένη αντίδραση των πολιτών σήμερα

• Του Γιάννη Χριστόπουλου

Η μάλλον χαλαρή και αραιή διαδήλωση κατά του νομοσχεδίου ενταφιασμού των δικαιωμάτων ενός λαού, πρέπει να μας βάλει σε πιο σύνθετες σκέψεις. Έχω την αίσθηση ότι ο λαός μας βρίσκεται υπό την επήρεια ενός ασυνείδητου ψυχολογικού μηχανισμού άμυνας που ονομάζεται άρνηση (denial).
Πρόκειται, κατά την άποψή μου, για την περίπτωση της μαζικής/ομαδικής άρνησης (mass denial) που αρχίζει όταν η έκταση και η φύση του προβλήματος είναι τόσο πρωτοφανής (π.χ. ξαφνική κατάργηση των ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων) που ο λαός δεν διαθέτει τους απαραίτητους κοινωνικο-πολιτισμικούς μηχανισμούς αποδοχής του προβλήματος και εισέρχεται στην φάση της άρνησης του ίδιου του προβλήματος!
Το επόμενο στάδιο είναι η μη ανάληψη της ευθύνης για δράση/αντίδραση. Είναι το φαινόμενο του “παθητικού θεατή” (passive bystander).
Κατεδαφίζουν τα πάντα, όλες τις σταθερές της ζωής μας, αλλά εμείς νιώθουμε ανήμποροι να αντιδράσουμε και αναμένουμε να αντιδράσει κάποιος άλλος γιατί η ατομική μας ευθύνη έχει “καταβροχθισθεί” από την συλλογική ευθύνη της κοινωνίας, η οποία όμως δεν αντιδρά. Εν καιρώ πολέμου ή κατάργησης της δημοκρατίας, παρατηρείται το φαινόμενο της απόλυτης παράλυσης ολόκληρων κοινωνιών, λόγω αυτών των ψυχολογικών μηχανισμών.
Η ομαδική άρνηση έχει πολλές μορφές, π.χ. μπορεί να αρνούμαστε την ίδια την ύπαρξη του προβλήματος (έντονο ας πούμε denial) ή υποβαθμίζουμε το πρόβλημα σε κατώτερο επίπεδο από το πραγματικό (minimization). Επίσης, συχνά υπάρχει συσχέτιση με την ενοχή που νιώθει μια κοινωνία για το ίδιο το πρόβλημα.
Όσο μεγαλύτερες ενοχές νιώθουμε για το πρόβλημα, τόσο πιο έντονα το αρνούμαστε! Έχει επίσης ιστορικά αποδειχθεί ότι όσο περισσότερο κατακλυζόμαστε από πληροφορίες για το πρόβλημα, τόσο εντονότερα το αρνούμαστε!
Αυτός ο πανίσχυρος εσωτερικός μηχανισμός άρνησης της πραγματικότητας (που εντείνεται, όπως προανέφερα, από το αίσθημα ενοχής και την υπερπληροφόρηση), θα καταρρεύσει και θα υπάρξει έντονη μαζική ανάληψη ευθύνης και δράσης,
1) όταν υπάρξει έντονη κοινωνική δράση από κάποια μέλη της κοινωνίας που θα συμπαρασύρουν την πλειοψηφία των “παθητικών θεατών”,
2) όταν η κοινωνία “φορτιστεί” συναισθηματικά από την αντίδραση κάποιων μελών της με την προϋπόθεση ότι η κοινωνία αποδέχεται την ειλικρίνεια και αξιοπιστία των μελών αυτών και
3) όταν το πρόβλημα αποκτήσει δραματικές διαστάσεις που αγγίζουν την ίδια την επιβίωση της κοινωνίας.
Το ομαδικό ψυχολογικό φαινόμενο της μαζικής άρνησης της πραγματικότητας (mass denial) παρατηρείται και σε περιπτώσεις θηριώδους προσβολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως π.χ. στην περίπτωση του ολοκαυτώματος των Εβραίων αλλά και στην περίπτωση της βαριάς παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Παλαιστινίων από τους Ισραηλινούς!!! Έτσι εξηγούνται πολλά πράγματα που prima facie φαίνονται ακατανόητα! Όποιος είναι πραγματικά ειδικός στην ψυχολογία της μάζας και στο φαινόμενο του mass denial, ας συμβάλλει περισσότερο σ’ αυτήν την σκέψη. Xρησιμοποίησα το παράδειγμα της άρνησης των κλιματικών αλλαγών (climate change denial) και την ανάλυση του Cohen.

Πηγή

read more "Μια εξήγηση για τη μειωμένη αντίδραση των πολιτών σήμερα" Διαβάστε περισσότερα...

Το τέλος του κόσμου όπως το γνωρίζεις... και η στάση πληρωμών

• Συζητάμε τη στάση πληρωμών και την έξοδο από ευρώ. Αρχικά θα δείξουμε πως έξοδος χωρίς στάση είναι αδύνατη, ενώ η στάση χωρίς έξοδο είναι πιθανή τεχνικά, σχετικά πιο απίθανη όμως πολιτικά. Στη συνέχεια θα δούμε το τι σημαίνει μία στάση πληρωμών και ταυτόχρονη φυγή από το ευρώ

Πότε συμφέρει ένα κράτος να κηρύξει στάση πληρωμών;
Τα κέρδη λοιπόν μιας στάσης πληρωμών αυξάνονται
α) όσο αυξάνεται το μέγεθος του χεους που αναδιαπραγματεύεται, και
β) όσο μικρότερα είναι τα πρωτογενή (δηλαδή τα ελλείμματα δίχως τοκοχρεολύσια) ελλείμματα μία κυβέρνησης σήμερα και στο μέλλον.
Το α είναι αυτονόητο, το β έχει νόημα καθώς η στάση πληρωμών θα οδηγήσει σε αποκλεισμό από τις αγορές. Όσο μεγαλύτερη είναι η δυνατότητα του κράτους να έχει πλεονάσματα, τόσο μικρότερη είναι η ανάγκη του να βγει στη γύρα να δανειστεί. Άρα ένα κράτος με πρωτογενές πλεόνασμα τώρα και στο μέλλον εξασφαλίζει την επ’αόριστο ανεξαρτησία του απέναντι στις αγορές. Και φυσικά όσο μεγαλύτερη είναι η ανεξαρτησία, τόσο καλύτεροι θα είναι και οι όροι που θα δανειστεί από τις αγορές όταν αυτό συμβεί.

Στάση πληρωμών χωρίς ταυτόχρονη έξοδο από το ευρώ
Το να κηρύξουμε στάση πληρωμών χωρίς να βγούμε ταυτόχρονα από το ευρώ θα σημαίνει πως το κράτος θα σταματήσει μία ωραία μέρα τις πληρωμές και δεν θα έχει μπροστά του έναν τρόπο να συνεχίσει να πληρώνει τόκους και μισθούς, καθώς δεν θα έχει τη δυνατότητα να εκδώσει χρήμα, ούτε φυσικά να δανειστεί.
Η πρώτη κίνηση που θα πρέπει να κάνει το κράτος σε αυτή την ανταγωνιστική κίνηση προς τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΟΝΕ (που είναι και οι κύριοι δανειστές του), θα είναι να ισοσκελίσει αναγκαστικά τον προϋπολογισμό του, καθώς θα έχει αδυναμία επιπλέον δανεισμού.
Εδώ υπήρξε ένας πολύ λογικός αντίλογος που λέει πως με τη στάση πληρωμών, και μέχρι να αναδιαπραγματευτούμε το χρέος μας, θα αποκτήσουμε ένα ταμειακό πλεόνασμα της τάξης των 45δις που θα δίναμε για τοκοχρεωλύσια. Αυτό λύνει το πρόβλημα της ισοσκέλισης του πρϋπολογισμού (25δις) και αφήνει και ρέστα αλλα 20δις να ξοδέψουμε όπου θέλουμε. Για να μην τα ξοδέψουμε στις τράπεζες (που με την στάση θα είναι 35δις μείον), θα πρέπει να πείσουμε την ΕΚΤ να συνεχίζει να τις δανείζει έστω και με μη-ρευστοποιήσιμα ελληνικά ομόλογα (λατρεύω του ευφημισμούς). Δεν είμαι σίγουρος πως θα τα καταφέρουμε, ειδικά καθώς η ΕΚΤ πιθανότατα θα νιώθει ανταγωνιστικά απέναντι στην κίνησή μας. Εάν δεν καταφέρουμε να πείσουμε την ΕΚΤ θα πρέπει να τις εθνικοποιήσουμε και να αναλάβουμε όλους τους σκελετούς που έχουν κρυμμένους στη ντουλάπα και φυσικά όλους τους νέους σκελετούς που θα δημιουργήσουμε καθως μπορώ να υποθέσω πως για τους επόμενους μήνες η χρεοκοπία νοικοκυριών και των επιχειρήσεων θα γίνει ένα ευχάριστο σπορ (οι καλές ιδέες αντιγράφονται). Σπορ που θα αυξήσει τα ελλείμματα των εθνικοποιημένων τραπεζών.
Άλλο σημείο που είναι προβληματικό είναι το πως θα αντιμετωπίσουμε τη σίγουρη φυγή των κεφαλαίων. Από τα 190 δις καταθεσεις που έχουμε στη χώρα, ιδανικά δεν θα μείνει κολυμπυθρόξυλο καθώς κάθε σόφρων άνθρωπος θα τρέξει να παρει τις καταθέσεις του στο εξωτερικό. Απαγόρευση εξαγωγής συναλλαγματος δεν είναι συμβατή με την παραμονή στο ευρώ. Σε αυτό το ερώτημα μου απάντησε ένας άλλος αναγνώστης ο blueskiesgr όπου πρακτικά πρότεινε τη λύση της δέσμευσης μέρους των καταθέσεων και την αναγκαστική μετατροπή τους σε ομόλογα. Σε αυτό θα πρόσθετα κι εγώ τον επίσης αναγκαστικό περιορισμό των εβδομαδιαίων αναλήψεων.
Αυτό μας λύνει το πρόβλημα της φυγής των κεφαλαίων προσωρινά αλλά δημιουργεί καινούργιους πονοκεφάλους. ΠΧ ραγδαία πτώση της κατανάλωσης. Δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά αυτό θα σημαίνει και ραγδαία πτώση του ΑΕΠ, νέα κύματα χρεοκοπιών από επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, νέοι σκελετοί στις τράπεζες, νέες ανάγκες χρηματοδότητησης προς αυτές.
Γρήγορα θα γίνει εμφανές πως το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος θα πρέπει να διαπραγματευτεί με μία εξοργισμένη ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, από την οποία θα εξαρτάται απόλυτα και η συνέχειά του. Δεν μπορώ καν να μετρήσω τα ενδεχόμενα αποτελέσματα μίας τέτοιας σύγκρουσης. Πιθανό να εκδιωχθούμε από το ευρώ, ή να πρέπει να δεχθούμε την επιβολή μιας εξωτερικής διακυβέρνησης κάτι που θα σημαίνει μία ντεφάκτο έλλειψη εθνικής κυριαρχίας. Μέρος αυτής της διαπραγμάτευσης θα αποτελεί σίγουρα και η ανάκληση της στάσης πληρωμών και η ανάληψη από το κράτος των προηγούμενων χρεών του ή έστω σημαντικού μέρους τους.
Σημαντικές παράμετροι αυτής της σύγκρουσης θα είναι νομικής φύσης. Δεν είμαι δυνατός στα νομικά αλλά αυτά που μπορώ να σκεφτώ πρόχειρα είναι: Πολίτες που θα προσφύγουν κατά της υποχρεωτικής δέσμευσης των καταθέσεών τους, επιχειρήσεις που θα προσφύγουν νομικά εναντίον του κράτους. Το πρόβλημα εδώ είναι πως λόγω της ΕΕ, υπαρχει μία εξωτερική δικαιοσύνη που έχει δυνατότητες επιβολής στο εσωτερικό δίκαιο της χώρας. Εδώ θέλω βοήθεια από κάποιον που σκαμπάζει από τέτοια.
έχει ακουστεί από διάφορους υπέρμαχους της στάσης, πως κανείς δεν μπορεί να μας αναγκάσει να φύγουμε από το ευρώ. Μπορεί να είναι σωστό de jure, αλλά σίγουρα υπάρχουν πολλοί de facto δρόμοι για να αναγκασούμε να φύγουμε από το ευρώ. Τον ευκολότερο που σκέφτηκα τον έχω αναφέρει ήδη παραπάνω, και είναι η άρνηση της ΕΚΤ να συνεχίζει να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες. Αυτό θα δημιουργήσει μια τεράστια ανάγκη για ευρώ από το κράτος που θα τις εθνικοποιήσει, της τάξης των 90-100 δις σε πρώτη φάση (54δις ήταν τον Νοέμβρη του 2009 τα δανεικά της ΕΚΤ και 35δις είναι τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που κατέχουν οι τράπεζες). Καθώς το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να εκδόσει ευρώ και η ΕΚΤ θα αρνείται να το κάνει, αυτά τα 100δις θα πρέπει να βρεθούν από εσωτερικούς πόρους, πράγμα σε γενικές γραμμές αδύνατο, τη στιγμή που όπως είπαμε, από τη στάση, προσωρινά θα έχουμε ταμειακά διαθέσιμα γύρω στα 20 δισ. Αυτή η πίεση θα είναι μια δεύτερη στάση που πιθανότατα θα μας αναγκάσει να φύγουμε από την ευρωζώνη.
Άλλο ένα πρόβλημα που μπορώ να σκεφτώ, έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό που θα δημιουργήσεις απέναντι στους πολίτες τους. Δεν μπορώ να σκεφτώ κανέναν εκπρόσωπο της φαντασιακής μεσοαστικής τάξης -που αποτελεί την πλειοψηφία της ελλάδας- να παίρνει με καλό μάτι τη δέσμευση των καταθέσεων του. Νομίζω πως το λέω και παρακάτω, αλλά η κατανάλωση είναι μέρος της φαντασίωσης των ευπρεπών τάξεων. Χωρίς κατανάλωση οι ευπρεπείς (πρακτικά μικροαστικες) τάξεις δεν μπορούν να αυτοπροσδιοριστούν ως μεσαίοι κι αυτό πιθανότητα δεν θα το πάρουν θετικά. Να μην ξεχνάμε πως οι θειάδες της αργεντινής βγήκαν στο δρόμο για τις καταθέσεις και ξαναμπήκαν σχετικά γρήγορα σπίτι τους μόλις η κατάσταση ομαλοποιήθηκε και ο κίρχνερ τους υποσχέθηκε να αποπληρώσουν δάνεια με την παλιά ισοτιμία.
Γενικά ας κανουμε πιο αναλυτικο το σενάριο της στάση χωρίς έξοδο απο το ευρώ, διότι και από άποψη χώρου δεν ήμουν δίκαιος μαζί του και αξίζει τον κόπο μια ευρύτερη ανάλυση.
Οπότε ας προχωρήσουμε στο δεύτερο σενάριο που είναι περισσότερο τολμηρό και προτείνει:

Στάση πληρωμών με ταυτόχρονη έξοδο από το ευρώ
Το βασικό επιχείρημα για να φύγουμε από την ευρωζώνη, είναι να αποκτήσουμε ξανά την εθνική κυριαρχία μας επί της νομισματικής πολιτικής. Το ευρώ τυπώνεται και ελέγχεται από την ΕΚΤ και άρα η ελληνική πολιτική τάξη δεν έχει έλεγχο επί του νομίσματος. Θεωρητικά καμία κυβέρνηση δεν έχει και η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη. Όλοι γνωρίζουμε όμως πως η νομισματική πολιτική ελέγχεται από τις μεγάλες χώρες και κατά βάση ακολουθεί τη μονεταριστική ορθοδοξία που επιθυμεί σταθερότητα τιμών και ρευστότητα χρήματος στην αγορά, ενδιαφερόμενη μόνο δευτερευόντως για την ανάπτυξη -πραγματική ή νομισματική (φούσκα).
Η πεποίθηση πως η νομισματική πολιτική θα πρέπει να καθορίζεται από μία “ανεξάρτητη” (από τους πολιτικούς) κεντρική τράπεζα, βασίζεται στην στρατηγική “ευκολία” με την οποία οι πολιτικοί προτιμούν να βρίσκουν μία νομισματική διέξοδο στα πολιτικά τους προβλήματα. Προτιμούν, όπως λένε, να τυπώνουν την διέξοδο τους από κάθε καπιταλιστική κρίση. Η στρατηγική αυτή “ευκολία” δεν είναι παράλογη. Γιατί να επιβάλεις δημοσιονομική πειθαρχία από τη στιγμή που έχεις τη δυνατότητα να τυπώσεις το έλλειμμά σου. Άλλωστε είναι πιο εύκολο να μειώσεις την αγοραστική δύναμη των πολιτών σου, δίνοντάς τους αυξήσεις (πληθωριστικό χρήμα).
Είναι πάντα στρατηγικά καλύτερο και εκλογικά πιο επωφελές να είσαι εσύ ο καλός της παρέας που δίνει αυξήσεις, την ίδια στιγμή που οι κακοί κερδοσκόποι αυξάνουν τις τιμές μέσα σε αυτόν τον πληθωριστικό κύκλο. Και τα παραδείγματα είναι άφθονα με κορυφαίο τον Paul Volker, που ως άρχοντας της FED, σκότωσε τον πληθωρισμό, στα τέλη της δεκαετίας του 70. Ταυτόχρονα όμως στέρησε την επανεκλογή του Κάρτερ, δίνοντας την εξουσία σ’έναν καραγκιόζη σαν τον Ρήγκαν.
Το χρήμα, μετά την άρση της συμφωνίας του Μπρέτον Γούντς το 1972, δεν συνδέεται με κάποιο ευγενές μέταλλο ή άλλη σταθερή αξία, αλλά βασίζεται στη δύναμη, την αξία και τη σωφροσύνη της χώρας που το τυπώνει. Κι επειδή είναι απίθανα δύσκολο να προσμετρηθούν όλα αυτά με επάρκεια, οι ισοτιμίες των νομισμάτων αλλάζουν συνεχώς. Άρα μία χώρα μπορεί να τυπώσει όσο χρήμα επιθυμεί. Για να μην έχει πληθωριστική επίπτωση αυτό, θα πρέπει και η αξία της χώρας να αυξάνεται αναλόγως. Αυτή τη δουλειά αναλαμβάνουν να κάνουν με “ανεξάρτητο” (από τους πολιτικούς) τρόπο οι κεντρικοί τραπεζίτες. Όσο πιο απερίσκεπτα τυπώνει μια χώρα νόμισμα, τόσο μειώνεται η αξία του. Και ακόμα χειρότερα οι συναλλασσόμενοι φοβούνται πως μία άστατη νομισματική πολιτική, κάνει τη διατήρηση της αξίας του χρήματος τουλάχιστον επίφοβη. Όσο πιο επίφοβη είναι η θέση ενός νομίσματος, τόσο μικρότερη η αξία του, καθώς όπως λέει και το παλιό ρητό, το κακό χρήμα πάντα εκτοπίζει το καλό. Οι συναλλασσόμενοι θα προτιμήσουν να κρατήσουν οποιοδήποτε άλλο αγαθό στα χέρια τους από το νόμισμα μιας χώρας που ξέρεις ότι χάνει συνεχώς αξία.
Για όλα αυτά -και μερικά ακόμα- δεινά υπάρχουν υποτίθεται οι κεντρικοί τραπεζίτες, που με “επιστημονικό” και “ορθολογικό” τρόπο, προσφέρουν στην αγορά όσο χρήμα είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της χωρίς αυτό το χρήμα να χάσει την αξία του, από το αλόγιστο τύπωμα.
Φυσικά για να είμαστε εδώ και να μιλάμε σήμερα, ξέρουμε πολύ καλά πως οι κεντρικοί τραπεζίτες τα έχουν σκατώσει άνευ προηγουμένου. Κι αν τελικά φοβόμασταν τους πληθωριστικής στρατηγικής πολιτικούς, σήμερα ζούμε μία τεράστια και χωρίς διέξοδο κρίση χρέους που προκάλεσαν οι τραπεζίτες. Που θα μπορούσαμε ευχαρίστως να τους μαστιγώνουμε για τα επόμενα 50 χρόνια, καθώς όμως το πυγοράπισμα καίτοι ευχάριστο δεν είναι ο βασικός στόχος αυτής της συζήτησης, το παρακάμπτουμε.
Έστω λοιπόν πως έχουμε αποφασίσει πως η πολιτική της ΕΚΤ δεν συνάδει με τα συμφέροντα της Ελλάδας. Και αποφασίζουμε να ξανα-αποκτήσουμε την νομισματική μας κυριαρχία. Κι εδώ ξεκινάνε τα διλήμματα και τα προβλήματα.
Μία ωραία παρασκευή αποφασίζουμε την έξοδο από το ευρώ και την ταυτόχρονη υποτίμηση του νομίσματος κατά 50% σε σχέση με το ευρώ. Για κάθε ένα ευρώ λοιπόν θα έχουμε δύο νέες δραχμές. Το πρώτο ερώτημα που μπαίνει αφορά στα συμβόλαια που έχουν συναφθεί σε ευρώ. Από τα δάνεια προς τις τράπεζες, μέχρι τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Όλα αυτά θα πρέπει να εκφραστούν σε νέες υποτιμημένες δραχμές. Είναι πρακτικά αδύνατο να συνεχίσουν να εκφράζονται σε ευρώ, καθώς όλη η χώρα θα παίρνει μισθούς σε υποτιμημένες δραχμές και τα δάνεια δεν θα μπορούν να αποπληρωθούν.
Κι ας πάρουμε τα ομόλογα του δημοσίου που είναι και τα πιο χαρακτηριστικά. Καθώς το κράτος θα συλλέγει φόρους σε δραχμές, εάν τα ομόλογα συνεχίσουν να πληρώνονται σε ευρώ, αυτό θα σημαίνει διπλασιασμό του χρέους, έτσι όπως εκφράζεται σε τοπικό νόμισμα. Κι έτσι το κράτος θα ξοδεύει τα διπλά χρήματα στην αποπληρωμή του χρέους. Αν όμως το υπερβολικό χρέος είναι αυτό που μας έφερε εδώ, είναι εμφανές πως ο διπλασιασμός του δεν πρόκειται να μας σώσει.
Άρα με κάποιο εύσχημο τρόπο θα πρέπει όλα τα συμβόλαια από την μεγάλη παρασκευή και πέρα να εκφράζονται σε δρχ. Αυτό για τα ομόλογα σημαίνει, μια ντεφάκτο αναδιαπραγμάτευση του χρέους που πλέον πια θα διαθέτει τη μισή αξία σε ευρώ. Δηλαδή χρωστούσαμε 300δις ευρώ, θα χρωστάμε 300δις δρχ, μόνο που η δρχ θα αξίζει όσο μισό ευρώ. Αυτή η κίνηση μπορεί να ξεσηκώσει αντιδράσεις στην εσωτερική αγορά, αλλά είναι πολιτικά και νομικά αντιμετωπίσιμες. Τα προβλήματα βρίσκονται στους δανειστές μας που βρίσκονται στο εξωτερικό και οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν μία ντεφάκτο χασούρα της τάξης του 50%. Κι ας πιάσουμε σιγά σιγά τους παίκτες και τον άμεσο αντίκτυπο που θα έχει μια τέτοια κίνηση.
Οι ξένοι ομολογιούχοι και κάτοχοι ελληνικού χρέους. Χοντρικά (διοτι τα στοιχεια ειναι λιγο παλιά) περί τα 390 από τα 450δισ που είναι το συνολικό ελληνικό χρέος (κυβέρνηση, επιχειρήσεις, νοικοκυριά) θα υποδιπλασιασούν αυτόματα. Κάτι που κανείς δεν θα καταπιεί αμάσητο. Παρότι τα ελληνικά μεγέθη δεν είναι τεράστια, απώλειες της τάξης του 50% θεωρούνται υπερβολικές σε σχετικά σταθερές αξίες όπως τα ομόλογα, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να κινδυνεύουν με χρεοκοπία πολλές τράπεζες του εξωτερικού.
Εδώ υπάρχει το επιχείρημα των CDS και η άποψη πως οι τράπεζες έχουν ήδη προβλέψει τον κίνδυνο μιας ελληνικής χρεοκοπίας. Τα CDS είναι στην πραγματικότητα μία ασφάλεια που σου υπόσχεται να καλύψει τη χασούρα σε περίπτωση που ο εκδότης του ομολόγου αδυνατεί να το αποπληρώσει. Ακούγεται υπέροχο και σαυτά βασίστηκαν όλα τα “ασφαλή δομημένα ομόλογα” που αγόραζε ο αλογοσκούφης και οι φίλοι του. Προς μεγάλη μας ατυχία, το μάθημα που πήρε όλος ο κόσμος από την κατάρρευση της Lehman ήταν πως δεν μπορείς να βασίζεσαι στα CDS σε περίπτωση που συμβεί κάτι χοντρό. Η ασφαλιστική AIG που κατέρρευσε μέσα σε 2 μέρες μετά τη Lehman, ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε τέτοια συμβόλαια. Η αιτία της κατάρρευσης, ήταν το συμπέρασμα της κοινής λογικής πως η AIG δεν μπορούσε να τιμήσει όλα τα ασφαλιστήρια και να αποπληρώσει τους κατόχους CDS.
Άρα μπορούμε να θεωρήσουμε τα CDS κενό γράμμα και να αφήσουμε τους ξένους ομολογιούχους μας να τσουρουφλιστούν από την ντεφάκτο στάση πληρωμών μας. Κάτι που φυσικά καθόλου δεν θα χαροποιήσει τις ξένες κυβερνήσεις που θα αναγκαστούν με κάποιο τρόπο να επωμιστούν την ζημία των τουλάχιστον 1/2χρεους που τους επέβαλε η στάση πληρωμών της ελλάδας.
Δυστυχώς γιαυτούς, κάτι άλλο πέρα από την εισβολή, είναι αδύνατο να επιβάλουν στην ελλάδα να μην προχωρήσει σε αυτή τη ντεφάκτο στάση πληρωμών. Παρόλαυτά ας κρατήσουμε στο μυαλό μας πως θα βράζουν στο ζουμί τους και δεν θα είναι καθόλου μα καθόλου χαρούμενοι με του λόγου μας. Και πιθανότατα καθόλου φιλικοί στις επόμενες κινήσεις τους.
Να σημειώσουμε εδώ, πως η αργεντινή 10χρόνια μετά την στάση πλρωμών της, ακόμα δεν έχει ξεμπλέξει με όλους τους κατόχους αργεντίνικων ομολόγων. Από τα 100δις δολάρια, οι κάτοχοι των 80δις δέχθηκαν να πάρουν γύρω στα 20 σέντς στο δολάριο, αλλά οι κάτοχοι των υπόλοιπων 20, ακολουθούν πολύ σκληρή πολιτική με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή τα αργεντίνικα ομόλογα να πωλούνται με ένα spread της τάξης του 9-10% (900-1000 μονάδες βάσης). Κι αυτά είναι τα καλά νέα, καθώς μετά τη χρεοκοπία, είναι εξαιρετικά δύσκολο για την αργεντινή να δανειστεί ακόμα και με αυτά τα επιτόκια.
Να σημειώσουμε επίσης πως, λίγο χρόνο μετά τη χρεοκοπία, θα είναι εξαιρετικά πιθανό τα ελληνικά ομόλογα να αξίζουν ακόμα λιγότερο, αλλά αυτό θα το συζητήσουμε παρακάτω

Οι ελληνικές τράπεζες
Καθώς οι ελληνικές τράπεζες χρωστάνε ευρώ στην ΕΚΤ, είναι εξίσου αδύνατο να την αποπληρώσουν, καθώς τα κέρδη τους θα είναι σε υποτιμημένες δραχμές. Άρα το κράτος, μαζί με την αλλαγή νομίσματος, κληρονομεί στην ουσία και όλες τις τράπεζες, ταυτόχρονα αυξάνοντας το χρέος του και τους πονοκεφάλους του. Διότι όχι μόνο θα έχει να διαχειριστεί μια πολύ δύσκολη κατάσταση στη χώρα, αλλά θα πρέπει να ασχοληθεί και με το μικρομάνατζμεντ ενός ολόκληρου κλάδου. Στα θετικά βρίσκονται πως τα κέρδη που πραγματοποιούν οι τράπεζες στο εξωτερικό θα είναι τουλάχιστον διπλάσια σε νέες δραχμές. Φυσικά υπό την αίρεση πως παρά τη γκρίνια των εταίρων μας, κανείς δεν θα προχωρήσει σε πάγωμα και κατασχέσεις των στοιχείων των ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό.
Τα νέα εθνικοποιημένα χρέη των τραπεζών προς την ΕΚΤ, θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος, κάτι που βραχυχρόνια θα κάνει το “κανόνι” της στάσης πληρωμών ακόμα πιο μεγάλο. Θεωρητικά όμως τα υγιή στοιχεία ενεργητικού των τραπεζών, καθώς και τα εσωτερικά δάνεια σε μακροχρόνιο διάστημα θα αποδώσουν στο κράτος κέρδη, εάν τα διαχειριστεί συνετά. Κάτι που στρατηγικά είναι δύσκολο, καθώς το συμφέρον των πολιτικών -που θα είναι τα νέα αφεντικά των τραπεζών- δεν θα διαφέρουν σε προοπτική, από τα συμφέροντα των μέχρι τώρα τραπεζιτών που κατέστρεψαν το τραπεζικό σύστημα. Βραχυχρόνια επανεκλογή για τους μεν, βραχυχρόνια μπόνους για τους δε.
Η τραπεζική είναι μία σχετικά εύκολη τέχνη που χρειάζεται τεράστια εγκράτεια για να μην δημιουργήσει φούσκες, κρίση χρέους και κατάρρευση. Οι πολιτικοί δυστυχώς δύσκολα θα ενδιαφερθούν για τη φούσκα, εάν αυτή κρατά τους ψηφοφόρους χαρούμενους, όπως ακριβώς η πολιτική Greenspan δύσκολα μπορούσε να αντισταθεί στο υπερδεκαπενταετές “αναπτυξιακό θαύμα” των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα επί 17 χρόνια οι ΗΠΑ έκαναν ένα επιτόπιο τροχαδάκι και η ανάπτυξη ήταν ρηχή, φαινομενική και αποτέλεσμα στατιστικών τρίκ και υπερβολικής ρευστότητας (ένας πληθωρισμός των assets). Παρόλαυτά επί 17 χρόνια, οι πολιτικοί πανηγύριζαν, ο χρηματο-οικονομικός τομέας πάχαινε με μπόνους και ασύδοτες πρακτικές και οι πολίτες έτρεχαν αλαφιασμένοι να πιάσουν το όνειρο της επόμενης φούσκας αυτόματου πλουτισμού. Από τις Dot.com στο σπεκουλάρισμα κατοικιών και οσονούπω κρατικού χρέους.
Παρόλαυτά, για το βραχυχρόνιο διάστημα που μιλάμε, τίποτα δεν θα φαίνεται και οι τράπεζες θα μπορούν να εκτελούν τις εντολές των νέων αφεντικών τους.

Τα νοικοκυριά
Είναι εμφανές πως θα πάρουν τον πούλο καθώς: Η υποτίμηση θα διπλασιάσει (τουλάχιστον) τις τιμές σε όλα τα εισαγόμενα αγαθά. Ταυτόχρονα, καθώς οι μισθοί τους θα εκφράζονται σε νέες δραχμές, δεν θα έχουν και το κέρδος της υποτίμησης των δανείων τους. Με λίγα λόγια 50.000ευρώ χρωστούσαν, 50.000δρχ χρωστάνε, τη στιγμή που 2000ευρώ μισθό είχαν, 2000δρχ θα έχουν. Μοναδική εξαίρεση σε αυτό, είναι όλοι όσοι έχουν εισοδήματα από το εξωτερικό και οι οποίοι θα νιώσουν ξαφνικά πιο πλούσιοι από τους συμπολίτες τους. Θεωρητικά, παρά το κύμα ανατιμήσεων των εισαγόμενων προιόντων, οι τιμές των εγχώριων θα πρέπει να παραμείνουν σχετικά σταθερές. Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, αυτό είναι πρακτικά εξαιρετικά απίθανο.
Όπως συνέβη και με την αργεντινή, κάθε ταξίδι στο εξωτερικό θα κοστίζει από την παρασκευή τα διπλάσια και κάθε έξοδο που γίνεται στο εξωτερικό θα κοστίζει εξίσου το διπλάσιο. Άρα όσοι σπουδάζουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό, σύντομα θα νιώσουν πως δεν θα αντέχουν να το κάνουν.
Πολύ σύντομα επίσης θα γίνει εμφανές πως η φαινομενική ευμάρεια των χρόνων του σκληρού ευρώ έχει τελειώσει κι αυτό θα είναι ένα μεγάλο σοκ σε μία μεσαία τάξη που είχε συνηθίσει να νιώθει βοριο-ευρωπαία στις καταναλωτικές της συνήθειες.
Κάτι το οποίο θα τους οδηγήσει στην ανάγκη να κρατήσουν τα ευρώ που θα μείνουν στα χέρια τους, προκειμένου να τα ανταλλάξουν με ακόμα πιο υποτιμημένες δραχμές αργότερα στην πορεία.
Μπορούμε να δεχθούμε επίσης πως η “μαλακή” νέα δραχμή δύσκολα θα αποκτήσει αίγλη παρόμοια με το ευρώ κι έτσι μπορούμε να θεωρούμε σχεδόν βέβαιο πως θα υπάρχει ένα οικονομικό αλλά κι ένα φαντασιακό κίνητρο να έχουμε μια ντεφακτο διπλή κυκλοφορία νομισμάτων. Μία δραχμή που θα εξυπηρετεί τις καθημερινές ανάγκες και τις συναλλαγές με το δημόσιο. Και μία παράλληλη κυκλοφορία σκληρών ευρώ με δική της ισοτιμία που θα χρησιμοποιείται για πιο “σοβαρές” αγορές. Θα είναι δύσκολο να περιορισθεί μια τέτοια παράλληλη κυκλοφορία καθώς η χώρα βασίζεται στον τουρισμό που είναι μια πορώδης διαδικασία ανταλλαγής συναλλάγματος.

Το κράτος
Στα αρχικά στάδια το κράτος θα είναι ο μεγαλύτερος κερδισμένος αυτού του οικονομικού τρικ. Θα αποκτήσει ξανά τη δυνατότητα να τυπώνει το νόμισμα στο οποίο εκφράζεται το χρέος και τα έξοδά του. Θα έλεγχει την ισοτιμία του και γενικά θα αποκτήσει εκείνο το κομμάτι της κυριαρχίας που απώλεσε με την είσοδο στην ευρωζώνη.
Το εξωτερικό χρέος, εκπεφρασμένο σε ευρώ θα μειωθεί στο μισό. Αυτά είναι τα καλά νέα, διότι τα κακά είναι πως και τα έσοδα του κράτους εκπεφρασμένα σε ευρώ θα μειωθούν εξίσου ανάλογα στο μισό. Κάτι που αρχικά τουλάχιστον θα κάνει την αποπληρωμή του χρέους εξίσου δαπανηρή με την εποχή πριν την έξοδο. Άρα ceteris paribus το κράτος θα πληρώνει σε τοκοχρεωλύσια το ίδιο ποσοστό των κρατικών εσόδων του. Αν προσθέσουμε εδώ και τα χρέη των τραπεζών που ντεφάκτο θα εθνικοποιηθούν, αρχίζει να φαίνεται πως η έξοδος από το ευρώ δεν ήταν απαραίτητα μια καλή ιδέα που θα μας γλύτωνε από το χρέος.
Αυτή τη δύσκολη στιγμή, εισέρχεται ο μεφιστοφελής στη σκηνή με την μικρή του πρόταση. Ποιός είναι άραγε ο λόγος να ακολουθήσεις σκληρή αντι-πληθωριστική μονεταριστική πολιτική αφού βγήκες από το ευρώ? Μήπως τώρα που έχεις το δικαίωμα να τυπώσεις νόμισμα, να ήρθε η ώρα να το πράξεις? Τα στοιχεία υπερ είναι πολλά. Παραθέτω μερικά:
i) Το χρέος θα αποπληρωθεί πιο εύκολα
ii) το πληθωριστικό σοκ λόγω της υποτίμησης θα είναι ήδη μεγάλο, και λίγο παραπάνω πληθωρισμός δεν θα φανεί ιδιαίτερα.
iii) Τα παραπάνω χρήματα θα σε βγάλουν από τη δύσκολη θέση απέναντι στους ψηφοφόρους σου που θα είναι εμφανώς σοκαρισμένοι και σίγουρα όχι χαρούμενοι από τις αλλαγές που θα νιώθουν στη ζωή τους. Και ειδικά με τόσο μεγάλη αύξηση του κόστους ζωής, η κοινωνική πολιτική θα είναι επιβεβλημένη στη νέα φτωχή τάξη που θα έχει δημιουργηθεί.
iv) Αν έχεις οποιοδήποτε σχέδιο να δημιουργήσεις ανάπτυξη, θα χρειαστούν επενδύσεις και το τύπωμα θα σε βοηθήσει να θέσεις σε λειτουργία τα πρώτα μικρά σου σχέδια
v) Από το σοκ της αλλαγής πολλές επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν να αντέξουν. Κι αυτό είναι πιθανό να συμβεί και σε κάποιες στρατηγικού ενδιαφέροντος τομείς. Είναι πιθανό να αναγκαστείς να εθνικοποιήσεις ή να προσφέρεις πιστώσεις σε επιχειρήσεις όπως η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, τα ΕΛΠΕ, η ΔΕΠΑ κλπ. Επιχειρήσεις που δεν μπορείς να σταματήσουν να λειτουργούν χωρίς να επιστρέψουν τη χώρα έναν αιώνα πίσω.
vi) με την έξοδο από το ευρώ, τόσο οι πολίτες σου, όσο και οι ξένοι θα έχουν μικρότερη εμπιστοσύνη στο νόμισμα και θα περιμένουν την επιπλέον υποτίμησή του, κάτι που κάνει την διατήρηση της ισοτιμίας σχετικά δύσκολη αν όχι απίθανη υπόθεση. Γιαυτό το λόγο είναι ίσως καλύτερο να τους προλάβεις υποτιμώντας κι άλλο το νόμισμα με το τύπωμα επιπλέον χρήματος
vii) H έξοδος απο το ευρώ και η στάση πληρωμών θα προκαλέσει σίγουρα προβλήματα στο δανεισμό της χώρας από τις διεθνής αγορές χρήματος. Άρα, εάν η κυβέρνηση δεν μπορεί ή δεν θέλει να διατηρεί στο εσωτερικό έναν αυστηρά ισοσκελισμένο πληθωρισμό, θα πρέπει να καταφύγει στο τύπωμα χρήματος.
Με τόσα επιχειρήματα η πολιτικά “εύκολη” λύση του τυπώματος είναι νομίζω μονόδρομος. Ειδικά στο σκηνικό μίας έστω και ελαφριάς απομόνωσης που θα έχουμε “κερδίσει”. Μόνο που αυτό θα σημαίνει ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει ακάθεκτος. Οι ξένοι -ή τελοσπαντων όσοι ακόμα σου μιλάνε- δεν θα έχουν καμία εμπιστοσύνη στην έστω και μειωμένη κατά 50% αξία των ομολόγων τους (καθώς η αξία τους θα μειωθεί περαιτέρω από το τύπωμα) και ταυτόχρονα επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα προσπαθούν με κάθε τρόπο να βγάλουν τα χρήματά τους από τη χώρα περιμένοντας επιπλέον υποτιμήσεις.
Κάτι που θα σε οδηγήσει να έχεις έτοιμο ένα σχέδιο περιορισμού της ανταλλαξιμότητας του νομίσματος σου. Με κάποιο τρόπο θα πρέπει να καταφέρεις να μην επιτρέψεις το κακό χρήμα (τη δραχμή), να εκτοπίσει το καλό (τα υπόλοιπα νομίσματα) στην αγορά σου. Οι πολίτες και τα νοικοκυριά θα προτιμούν να κρατούν τ’άλλα νομίσματα στα χέρια τους και να ξεφορτώνονται τις δραχμές όσο πιο γρήγορα μπορούν. Αυτή η αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας των δραχμών και το πόσο ανεπιθύμητες θα είναι, θα ρίξει ακόμα περισσότερο την αξία τους. Τα μέτρα συναλλαγματικού περιορισμού σε μία παγκοσμιοποιημένη αγορά είναι εξαιρετικά δύσκολα και εξαιρετικά περιοριστικά για τους πολίτες σου. Ταυτόχρονα όμως θα είναι και εξαιρετικά αναγκαία καθώς όλοι θα γνωρίζουν πως η δραχμή θα συνεχίσει να χάνει αξία.
Κι αυτό βάζει ίσως ένα από τα βασικά ζητήματα αυτής της κίνησης. Όλος ο μηχανισμός της εξόδου από το ευρώ και της υποτίμησης θα βάλει τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε μία πορεία σύγκρουσης και ανταγωνισμού με το κράτος και το νέο νόμισμα το οποίο θα προσπαθεί να εισάγει και να νομιμοποιήσει. Αυτός ο ανταγωνισμός θα φανεί αμέσως από τις πρώτες μέρες. Ο κόσμος δεν θα ανταλλάσει το ρευστό που έχει στα χέρια του προκειμένου να ανταλλαχθεί με νέες δραχμές. Οι εξαγωγικές επιχειρήσεις και ο τουρισμός θα μετατραπούν σε μηχανισμούς εξαγωγής συναλλάγματος από τη χώρα, καθώς όσοι κερδίζουν χρήματα σε συνάλλαγμα θα αρνούνται να το μετατρέπουν σε δραχμές στις τιμές που θα τους προτείνει το κράτος. Πιθανότατα θα αρνούνται να το μετατρέπουν σε δραχμές ακόμα κι αν το κράτος προσφέρει τιμές “αγοράς”, καθώς θα περιμένουν επιπλέον μελλοντική πτώση της αξίας της νέας δραχμής.

Οι επιχειρήσεις
Για αρχή ας δούμε τι θα γίνει με τα εγχώρια προιόντα. Θεωρητικά όπως λέγαμε, καθώς τόσο το εργατικό κόστος, όσο και το κόστος των πρώτων υλών που προέρχονται από τη χώρα δεν θα αλλάξει, θα περιμέναμε ένα πλεονέκτημα των εγχώριων προιόντων έναντι των εισαγόμενων. Φυσικά εισαγόμενες πρώτες ύλες όπως το πετρέλαιο θα είναι πιο ακριβές, αλλά αυτό, δεν θα είναι το μεγαλύτερο μέρος του κόστους. Κι εδώ ας πάρουμε το αγαπημένο μου παράδειγμα με τα στραγγιστά γιαούρτια. Το Lidl πουλάει το φθηνότερο στραγγιστό γιαούρτι με 10% λιπαρά στα 2,1 ευρώ το κιλό. Η Vivartia πουλά το ίδιο γιαούρτι 3,2 ευρώ το κιλό. Με την υποτίμηση, το γιαούρτι του Lidl θα αυξηθεί στις 4,2 δρχ, ενώ το ντόπιο γιαούρτι της Vivartia θα πρέπει να παραμείνει στις 3,2δρχ ή να αυξηθεί στις 3,5 βάζοντας μια λογική αύξηση λόγω πετρελαίου και πληθωριστικού κλίματος.
Σωστά; Φυσικά και όχι! Το γιαούρτι της Δέλτα μπορεί να πουλιέται στην ελλάδα 3,5 δρχ., αλλά μπορεί εξίσου εύκολα να εξαχθεί στην Ιταλία και να πουληθεί εκεί πιο φθηνά από το αντίστοιχο του Lidl (3,5δρχ/2=1,75ευρω). Φυσικά ο λόγος που κάναμε την υποτίμηση ήταν μεταξύ άλλων για να αυξήσουμε την ανταγωνιστικότητα των προιόντων μας, αλλά τι θα σημάνει αυτό για τα στραγγιστά γιαούρτια στην Ελλάδα? Πως η τιμή τους θα αυξηθεί πολύ κοντά στη “διεθνή” τιμή τους. Έτσι το γιαούρτι ΔΕΛΤΑ θα πωλείται στην ελλάδα τουλάχιστον 4δρχ (2ευρω), διότι διαφορετικά θα συνέφερε να το εξάγεις. Κάτι που θα συμβεί έτσι κι αλλιώς καθώς η νέα αυξημένη τιμή του, θα ρίξει την κατανάλωση και θα κατευθύνει την Vivartia προς το εξωτερικό για τη διάθεση της παραγωγής της.
Το ίδιο θα συμβει και σε όλα εκείνα τα εμπορευματοποιημένα εγχώρια αγαθά που έχουν μια “διεθνή” τιμή και μπορούν να εξαχθούν. Το αποτέλεσμα θα είναι ο πληθωρισμός να είναι ακόμα πιο έντονος, κι ένα σωρό εγχώρια αγαθά να είναι εξίσου απλησίαστα ακριβά. Θα πρέπει να θυμόμαστε λοιπόν πως δεν θα είναι μόνο οι BMW που θα είναι ακριβές, αλλά κι όλα εκείνα τα εγχώρια αγαθά που θα μπορούσαν να εξαχθούν. Στην τουρκία για παράδειγμα, παρότι η παραγωγή ελαιόλαδου δεν είναι αμελητέα, ο κόσμος δεν τρώει ιδιαίτερα ελαιόλαδο καθώς η τιμή του βρίσκεται πολύ κοντά στη διεθνή και με λίγα λόγια είναι απαγορευτική για τους ντόπιους. Θα γεννηθούν πολλά παρόμοια “παράδοξα” καθώς τα φρέσκα μανιτάρια θα είναι πολύ πιο φθηνά από τα άθλια βραστά κονσερβοποιημένα.
Σε αυτή τη διαδικασία είναι εμφανές πως το μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας του γιαουρτιού ΔΕΛΤΑ από την αύξηση της εγχώριας τιμής του θα το καρπώνεται η επιχείρηση. Φυσικά εδώ μιλάμε για τις πρώτες βδομάδες μιας τέτοιας αλλαγής και για το ποιοι θα είναι οι κερδισμένοι σ’ένα πρώτο επίπεδο σύγκρισης.
Το ίδιο θα συμβεί και με τις τουριστικές περιοχές, όπου οι τιμές θα γίνουν πολύ ακριβότερες για τους ντόπιους και ελαφρά φθηνότερες για τους ξένους. Πάλι αφαιρούμε εδώ την όποια μείωση στην τουριστική κίνηση θα έχεις από την αρνητική δημοσιότητα και την απομόνωση που θα έχεις κερδίσει και θεωρούμε λίγο αυθαίρετα πως όλα θα πηγαίνουν σχετικά καλά με το εξωτερικό. Οι κάτοικοι των τουριστικών περιοχών θα βρεθούν για μία ακόμη φορά με πλεονέκτημα έναντι του υπόλοιπου πληθυσμού καθώς α) θα μπορούν να έχουν στα χέρια του ευρώ και άλλα σκληρά νομίσματα τα οποία θα ανταλλάσσουν σε επικερδείς για τους ίδιους ισοτιμίες με νέες δραχμές. β) θα βρεθούν να έχουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη καθώς οι χρηματοροές τους σε συνάλλαγμα θα τους προφυλάξουν από τις συνεχείς υποτιμήσεις. Η διαφορά τους με τον βασικό μισθωτό θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο γ) νιώθοντας το κράτος και το νέο νόμισμα ελαφρά εχθρικά, όπως και οι υπόλοιποι, θα θέλουν να κρατήσουν τουλάχιστον την ίδια υπεραξία που κρατούν και σήμερα: είτε μέσω του χαμηλότερου ΦΠΑ, είτε μέσω της επιδότησης της ηλεκτρικής ενέργειας, είτε μέσω της φοροδιαφυγής.
Οι πιο κρατιστές θα μπορούσαν να προτείνουν να αντιμετωπιστεί τόσο η έλλειψη, όσο και η υψηλή τιμή των εγχώριων προιόντων με εισαγωγή πλαφόν στις τιμές, αλλά αυτό θα αποτελέσει ένα ακόμα επίπεδο αντιπαράθεσης που θα δημιουργήσει ελλείψεις στα ράφια και φυσικά λαθρεμπόριο. Παρότι η “αγορά” δεν είναι κανένας θεϊκός μηχανισμός που γιατρεύει τα πάντα αυτόματα και από μόνη της, είναι ένας αρκετά καλός μηχανισμός προσδιορισμού των τιμών και της ζήτησης. Το κράτος θα διαθέτει τόσο πιεστικά προβλήματα και τόσες νέες αρμοδιότητες, που τέτοια πλαφόν θα καταστούν πολύ δύσκολα και αναποτελεσματικά στην πράξη. Ένα κράτος μπορεί να αλλάξει τους κανόνες και τα κέρδη μίας αγοράς. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει συνθήκες όξυνσης ή άμβλυνσης του ανταγωνισμού. Αλλά δεν μπορεί να έχει τη φαντασίωση πως μπορεί να την ελέγξει πλήρως χωρίς με κάποιο τρόπο να παίξει με τους κανόνες της (ακόμα κι αλλάζοντας τους).
Ένα άλλο πόρισμα της υποτίμησης, θα είναι η τόνωση της εγχώριας παραγωγής σε τομείς που έχουν εγκαταλειφθεί. Όχι τόσο γιατί η πτώση του νομίσματος θα κάνει πιο φθηνά τα ελληνικά προιόντα, όσο γιατί η έλλειψη συναλλάγματος θα περιορίζει τα αγαθά που θα μπορούμε να εισάγουμε. Ναί, καλά το καταλάβατε, θα παρακαλάμε ξανά τον Κόκκαλη και την Ιντρακόμ να μας φτιάξουν αυτά τα άθλια netmod που καίγονταν συνέχεια. Ξαναλέω πως πιθανότατα ο κινέζος κόκκαλης να μπορεί να παράγει πολύ καλύτερα netmod σε πολύ πιο χαμηλή τιμή, όμως θα πρέπει να μην τον προτιμήσουμε καθώς -παρά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του Ρικάρντο- δεν θα διαθέτουμε επαρκές συνάλλαγμα για να το εισάγουμε.
Το οποίο σε 10 χρόνια μπορεί να κάνει την ιντρακομ να φτιάχνει πολυ καλά μόντεμ και να τα εξάγει ανταγωνιστικά, αλλά αυτό είναι μόνο ένα αισιόδοξο σενάριο και αφορά 10χρονια μετα. Διότι μπορεί οι έλληνες συσσωρευτές κεφαλαίου να αρκεστούν στο γεγονός πως θα πουλάνε τα άθλια μόντεμ στην εσωτερική αγορά. Και η μέχρι τώρα ιστορία δεν είναι πολύ ευγενική μαζί τους και με το βάθος της βεμπεριανής ηθικής τους.
Το ίδιο θα ισχύει και για όλα τα κεφαλαιουχικά αγαθά που θα ήθελες να εισάγεις για την ανάπτυξή σου. Ας υποθέσουμε πως έχουμε ένα στρατηγικό σχεδιασμό να αυξήσουμε δραματικά την ηλεκτροπαραγωγή με ΑΠΕ. Φυσικά πρόκειται για θεάρεστο έργο που έχει πραγματικό οικονομικό και ανταγωνιστικό αντίκτυπο στη χώρα (θα μειώσει την εξάρτησή σου από το επίσης εισαγόμενο πετρέλαιο), αλλά πιθανότατα θα είναι πολύ δύσκολο να βρεις συνάλλαγμα για την αγορά των ανεμογεννητριών. Έτσι θα πρέπει να αναπτύξεις τη δική σου δυνατότητα παραγωγής ανεμογεννητριών, κάτι που τουλάχιστον θα καθυστερήσει το θεάρεστο έργο της υγιούς ανάπτυξής σου.

Κοινωνιολογικά πορίσματα
Για αρχή το σοκ της φτώχιας θα είναι δραματικό. Ολόκληρες κατηγορίες πολιτών που πίστευαν -έστω και φαντασιακά- πως άνηκαν στην ανώτερη κλίμακα της μεσαίας τάξης θα περάσουν από τα 5 στάδια της θλίψης πολύ απότομα. Όλα εκείνα τα εισαγόμενα αγαθά που όριζαν την τάξη τους, θα γίνουν πολύ δύσκολα αποκτήσιμα και ταυτόχρονα, η ίδια η δυσκολία της απόκτησής τους, θα τους αναγκάσει να παραδεχθούν πως οι “καλές μέρες” έχουν τελειώσει.
Το ίδιο θα συμβεί και σε φτωχότερα στρώματα στο πιο θεμελιώδες επίπεδο της διατροφής. Καθώς οι τιμές ακόμα και των εγχώριων τροφίμων, θα αποκτήσουν τη διεθνή τιμή τους, η πρόσβαση σε αυτά τα νέα “αγαθά πολυτελείας” θα περιοριστεί. Αυτό είναι σχεδόν σίγουρο πως θα βοηθήσει στην εμπέδωση του νέου καθεστώτος φτώχιας. Θα πρέπει να σκεφτούμε πως το λάδι, η φέτα, οι λιαστές ντομάτες, η παρμεζάνα θα γίνουν αγαθά απλησίαστα για μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, τουλάχιστον στους ρυθμούς κατανάλωσης που είχαν συνηθίσει.
Ταυτόχρονα, καθώς η χώρα θα χρειάζεται εξαγωγές, και η εξαγωγική υποδομή είναι πραγματικά σέναν βόθρο αυτή τη στιγμή. Eίναι πολύ πιθανό μεγάλο μέρος της εμπορευματοποιημένης αγροτικής παραγωγής να πρέπει να κατευθυνθεί προς τη διασφάλιση συναλλάγματος.
Είναι πολύ πιθανό επίσης αγαθά όπως η βενζίνη να γίνουν δυσπρόσιτα, ειδικά εάν το κράτος αποφασίσει να μη θυσιάσει τα έσοδά του μειώνοντας τους φόρους στα καύσιμα. Και πιθανό να πρέπει να κρατήσει τους φόρους ψηλά προκειμένου να αποθαρρύνει τις εισαγωγές καυσίμων που κοστίζουν πολύτιμο συνάλλαγμα. Οπότε είναι σαφές πως θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η χρήση αστικών μέσων μαζικής μεταφοράς, τρένων και λοιπών μέσων που εξοικονομούν ενέργεια, σίγουρα όχι ταξί και αυτοκίνητα. Καθώς ο σιδηρόδρομος έχει αφεθεί στην τύχη του, όσο προσοχή και να του δοθεί, θα δημιουργηθούν προβλήματα λόγω έλλειψης των απαραίτητων εισαγόμενων κεφαλαιουχικών αγαθών. Είναι επίσης πιθανό, λόγω της ακρίβειας ή της έλλειψης βενζίνης να δημιουργηθεί υπερβολική ζήτηση που δεν θα μπορεί να καλυφθεί με την υπάρχουσα υποδομή.
Και τώρα που είπα ενέργεια. Ρεύμα. Ευτυχώς για τη μισή ηλεκτροπαραγωγή της χώρας ευθύνεται ο βρώμικος αλλά ντόπιος λιγνίτης (51,5%) . Το ίδιο ντόπιες είναι επίσης οι αρκετά υπο-εκμεταλλευμένες ΑΠΕ που ευθύνονται για το 13,5% της παραγωγής. Αλλά εδώ τελειώνουν τα εύκολα. Τόσο το φυσικό αέριο (15,5%), όσο το πετρέλαιο (11,7%) και οι διασυνδέσεις (7,7%) είναι εισαγόμενα και κοστίζουν συνάλλαγμα. Και το ακόμα χειρότερο είναι πως η έλλειψη διασύνδεσης στα νησιά, σημαίνει πως κάθε νησί διαθέτει το δικό του μικρό εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος με πετρέλαιο που από τη μία διαθέτει περιορισμένη απόδοση μετατροπής της θερμικής ενέργειας σε ηλεκτρική, και από την άλλη η υπερβάλλουσα παραγωγή που δεν καταναλώνεται από το νησί χάνεται καθώς δεν μπορεί να διοχετευθεί σε κάποιο άλλο νησί που θα την έχει ανάγκη. Συνολικά είμαστε μια πάρα πολύ ενεργοβόρα χώρα που καταναλώνει το περισσότερο πετρέλαιο στην ΕΕ (κατακεφαλήν).
Όλη αυτή η σούμα σημαίνει πως η ηλεκτρική ενέργεια θα αρχίσει να κοστίζει πολύ περισσότερο, λόγω της αύξησης της τιμής του εισαγόμενου πετρελαίου/αερίου. Κάτι που ευτυχώς θα ρίξει την κατανάλωση, αλλά δεν είμαστε σίγουροι κατά πόσο αυτή η πτώση θα είναι αρκετή για να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα που δημιουργείται από την κατανάλωση πετρελαίου. Είναι κοινωνικά δύσκολο για τους ανθρώπους να μειώσουν την κατανάλωση ενός αγαθού που θεωρούσαν δεδομένο και άπλετο, ακόμα και όταν οι τιμές είναι υψηλές και “οικονομικά” δεν τους συμφέρει.
Δεν είναι απίθανο να πρέπει να εφαρμοστούν πιο σκληρά μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης ενέργειας, ειδικά σε νησιά που δεν θα έχουν τη δυνατότητα του φθηνού λιγνίτη, όπως διακοπή της παροχής για κάποιες ώρες της ημέρας, εκ περιτροπής διακοπή προκειμένου να μειωθεί το peak της καταναλωσης κλπ. Κι ας σκεφθούμε πόσες αντιδράσεις θα δημιουργήσει αυτό και πόσες κόντρες μεταξύ των νησιών για το ποιος θα πάρει το μεγαλύτερο μερίδιο πετρελαίου θα υπάρξουν. Διότι ως γνωστόν η τουριστική υποδομή των νησιών μας για την αντιμετώπιση της ζέστης, δεν βασίζεται σε τίποτα άλλο από την “φθηνή” και “εύκολη” λύση του a/c. Λύση που στις καινούργιες συνθήκες ούτε φθηνή αλλά ούτε και εύκολη θα είναι.
Πρόβλημα επίσης θα δημιουργηθεί και με τον επιμερισμό του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής. Σήμερα, οι καταναλωτές της ηπειρωτικής χώρας επιδοτούν πρακτικά τους καταναλωτές των νησιών, καθώς όλοι πληρώνουν τις ίδιες τιμές. Αυτή η διαφορά, λόγω των χαμηλών τιμών της ενέργειας και του ακριβού ευρώ που κάνει το κόστος του πετρελαίου και του λιγνίτη σχετικά πιο ισόρροπο, δεν δημιουργεί αντιδράσεις. Όμως στο νέο σκηνικό, το πετρέλαιο θα είναι δραματικά ακριβότερο από τον λιγνίτη με πολύ πιθανό αποτέλεσμα οι καταναλωτές της ηπειρωτικής χώρας να μη θέλουν να μοιραστούν αυτό το κόστος με τους νησιώτες. Ειδικά γνωρίζοντας την “αλόγιστη” χρήση του ακριβού πετρελαίου που θα κάνουν οι νησιώτες. Ειδικά γνωρίζοντας πως οι νησιώτες λόγω της αυξημένης δύναμής τους μέσα στη νέα κατάσταση, θα συνεχίσουν να κρατούν μεγάλο μέρος της τουριστικής υπεραξίας μακριά από τα χέρια του κράτους και της υπόλοιπης χώρας.
Και από τη μία οι νησιώτες θα απαιτούν μεγαλύτερο μερίδιο πετρελαίου προκειμένου να παράγουν το τουριστικό προϊόν τους, γνωρίζοντας πόσο σημαντικότερο θα είναι αυτό για την πεινασμένη για συνάλλαγμα χώρα. Από την άλλη, ο περιορισμός αυτού του πλούτου στους ίδιους είτε με νόμιμους (χαμηλός ΦΠΑ, επιδότηση ηλεκτρικής ενέργειας, ειδικό καθεστώς φορολόγισης), είτε με παράνομους τρόπους (φοροδιαφυγή, παράνομη εξαγωγή συναλλάγματος), θα δημιουργήσει ένα πεδίο ισχυρών αντιπαραθέσεων.
Μία άλλη ομάδα που η νέα κατάσταση θα φέρει στο κεντρικό σκηνικό και που τόσα χρόνια διατηρούσε μία αυτο-εικόνα παραμέλησης και εγκατάλειψης από το κράτος είναι οι αγρότες. Είτε δεχθούμε το ενδεχόμενο η κατάσταση με το εξωτερικό να είναι ομαλή, είτε πάρουμε το ενδεχόμενο κάποιου είδους αποκλεισμού, η Ελλάδα θα πρέπει να βασιστεί πολύ περισσότερο στην εσωτερική αγροτική παραγωγή, τόσο για την κάλυψη των τοπικών αναγκών, όσο και για την αύξηση των εξαγωγών. Η ελληνική γη θα πρέπει να αρχίσει πολύ γρήγορα να καλλιεργείται ξανά με τρόπο συστηματικό, καθώς οι ιταλικές ντομάτες, είτε δεν θα υπάρχουν, είτε θα είναι πολύ ακριβές. Κι αυτή η καλλιέργεια θα πρέπει να κατευθυνθεί κεντρικά από το κράτος προκειμένου να καθορίσει το είδος και την ποσότητα της σοδιάς προκειμένου να υπάρξει επάρκεια.
Η αναγκαιότητα της παρέμβασης του κράτους στην αγροτική παραγωγή είναι κι αυτή κάπως δεδομένη. Επειδή όλη αυτή την πληροφορία των νέων συνθηκών δεν θα έχουν προλάβει επαρκώς να την αναλύσουν οι αγρότες, το κράτος πρέπει να τους υποχρεώσει με κάποιο τρόπο να το πράξουν πριν η αγορά δημιουργήσει την ανάγκη. Δηλαδή εάν περιμένουμε η τιμή του ψωμιού να πάει στα ύψη από την έλλειψη αλεύρων, θα πεινάσουν πολλοί, μέχρι να παραχθεί από τους αγρότες το αλεύρι τον επόμενο ιούνη. Η αγορά μπορεί να είναι επαρκής μηχανισμός, αλλά μόνο σ’ένα χομπσικό/μαλθουσιανό επίπεδο. Δηλαδή δεν υπάρχει τροφή, πεθαίνει το 10% και την επόμενη χρονιά θα καλλιεργήσουμε περισσότερα και θα έχουμε να θρέψουμε λιγότερους.
Καίτοι δεν υπάρχει φόβος οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην ελλάδα να μην προσφέρουν σιτάρκεια, αυτό δεν θα είναι απλό να συμβεί. Ο Μεταξάς είχε καταφέρει να αποκτήσει η Ελλάδα σιτάρκεια τις παραμονές του πολέμου, πολλά χρόνια δηλαδή πριν την εισαγωγή της πράσινης επανάστασης στη γεωργία τη δεκαετία του 60. Όμως παρά τα προηγμένα μέσα που διαθέτουμε, ίσως αναγκαστούμε να περιορίσουμε την παραγωγή από τη μία σε θερμιδικά αποδοτικές καλλιέργειες (τέρμα τα μπαμπάκια δηλαδή), από την άλλη σε εξαγώγιμες καλλιέργειες που θα προσφέρουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στο εμπορικό ισοζύγιο. Κι αυτό λίγο πολύ θα συμβεί με ένα κράτος που θα “πει” στους αγρότες τι να καλλιεργήσουν.
Καταλαβαίνουμε νομίζω πως οι αγρότες θα βρεθούν από παραμελημένοι, σε μία κατάσταση αυξημένης διαπραγματευτικής ισχύος. Και το κράτος που τόσα χρόνια τους ξεφούσκωνε τα λάστιχα και τους έταζε ένα μη διατηρήσιμο επίπεδο κατανάλωσης, θα πρέπει από τη μία να τους τάξει ένα νέο συμβόλαιο με το “έθνος” και από την άλλη να τους επιβάλει το είδος των καλλιεργειών που θα παράγουν. Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να δούμε τις συγκρούσεις που αυτό θα δημιουργήσει. Παραθέτω μερικές πιθανές:
i) Όλοι οι αγρότες θα προτιμούν να καλλιεργήσουν τα πιο ακριβά εξαγώγιμα αγαθά, κι όχι αυτά που θα κατευθύνονται προς την εσωτερική αγορά και τα οποία θα πωλούνται φθηνότερα.
ii) Η ποσόστοση (μεταξύ εξαγώγιμων/εσωτερικής κατανάλωσης) είναι πολύ πιθανό να είναι κάθετη κι όχι οριζόντια. Δηλαδή οι περιοχές που παράγουν το εξαγώγιμο λάδι θα έχουν ένα πλεονέκτημα απέναντι στους υπόλοιπους, ενώ άλλες περιοχές που θα είναι πιο αποδοτικές στην παραγωγή πατάτας πχ, θα βρεθούν ριγμένος στη μοιρασιά. Πρόκειται για έναν λογιστικό πονοκέφαλο που γίνεται ακόμα πιο έντονος από τις τοπικιστικές διαφορές. Και οι “αδικίες”, είτε θελημένες, είτε αθέλητες θα είναι πολλές και θα δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερη δυσαρέσκεια.
iii) Οι τιμές που θα πωλούνται τα αγροτικά προιόντα μπορεί να πρέπει αρχικά τουλάχιστον να καθοριστούν διοικητικά καθώς δεν θα υπάρχει επαρκής μηχανισμός αγοράς και επάρκειας για να μπορέσει να λειτουργήσει. Είμαι σίγουρος πως η τιμή που θα προσφέρει το κράτος προκειμένου να ταΐσει τους πεινασμένους αστικούς πληθυσμούς θα υπολείπεται της τιμής που θα είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάποιοι εξ’αυτών, κι αυτή η ανισορροπία, όσο τεχνητή ή επίπλαστη κι αν είναι (καθώς θα αφορά μικρό μέρος του πληθυσμού), θα δημιουργήσει επιπρόσθετη δυσαρέσκεια. Δεν έχει σημασία εάν πχ υπάρξουν μόλις 1000 αθηναίοι διατεθειμένοι να πληρώσουν 6 δρχ το κιλό τις ντομάτες (επίσημη τιμή 2δρχ). Σημασία έχει πως οι αγρότες θα θεωρήσουν πως πουλάνε τις ντομάτες τους πολύ φθηνά.
iv) Βάση της ήδη κακής σχέσης που έχουν με το κράτος, είναι πολύ πιθανό να θέλουν να κρατήσουν για τον εαυτό τους την καινούργια υπεραξία της παραγωγής τους. Είτε με λαθρεμπόριο προς το εξωτερικό, είτε με μία παράλληλη μαύρη αγορά στο εσωτερικό. Κάτι που θα κάνει την επίσημη παραγωγή να υπολείπεται των στόχων που έχουν τεθεί. Και η κοινωνική ανισότητα που θα δημιουργήσει αυτή η παράλληλη αγορά στους δοκιμαζόμενους αστικούς πληθυσμούς, θα αναγκάσει το κράτος να προσπαθήσει να την περιορίσει, δυσαρεστώντας ακόμα περισσότερο τους αγρότες που θα χάσουν αυτό το επιπλέον εισόδημα.
v) Καθώς η ανάγκη για τρόφιμα θα είναι επιτακτική, όπως έχουμε δει στο παρελθόν, οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να συνεχίζονται επ’ άπειρο. Και τόσο κατά τη διάρκεια της γαλλικής επανάστασης, όσο και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, η ανάγκη των αστικών πληθυσμών να τραφούν πίεσε το κράτος να γίνει πιο βίαιο με τους αγρότες. Όταν λοιπόν παρουσιαστούν τα ΜΑΤ για να επιτάξουν τη σοδειά, αυτή η δυσαρέσκεια γρήγορα θα μετατραπεί σε εχθρότητα προς το κράτος και τους επίσημους αστικούς πληθυσμούς. Διότι ανεπίσημα -και λόγω της σύνδεσης μεγάλου μέρους των αστικών πληθυσμών με τα χωριά- η παραγωγή από το χωριό θα φτάνει στην πόλη. Αλλά αυτό θα είναι η επιβεβαίωση της παράλληλης αγοράς που το κράτος ήθελε να περιορίσει εξ’αρχής.
vi) Καθώς ο αγροτικός πληθυσμός είναι σε γενικές γραμμές γερασμένος και όχι ιδιαίτερα μορφωμένος, το κράτος θα πρέπει να φέρει καινούργιους αγρότες, γεωπόνους κλπ προκειμένου να τονώσει την πολύ σημαντική προσπάθεια της σιτάρκειας και της παραγωγής εξαγώγιμων αγροτικών προιόντων. Νέοι πληθυσμοί που σίγουρα θα αντιμετωπίσουν αντιδράσεις από τους παλιούς, ακόμα κι αν γίνει προσπάθεια να υπάρχει κάποια εντοπιότητα στους νέους πληθυσμούς.
Vii) κακές ή λάθος αποφάσεις του κράτους στην αγροτική παραγωγή, είναι πολύ πιθανό να αποξενώσουν ακόμα περισσότερο τους αγροτικούς πληθυσμούς που μπορεί να αρχίσουν να θεωρούν όλες τις προτάσεις του κράτους λανθασμένες και να αρχίσουν να παράγουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούν σωστό και συμφέρον.
Ένα από τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα όλης του παιχνιδιού, είναι ο αυξημένος ρόλος του κράτους, σχεδόν σε κάθε τομέα της παραγωγής και της κατανάλωσης. Το κράτος υποχωρεί ως θεσμός τα τελευταία χρόνια και το ίδιο το πολιτικό προσωπικό του προβάλει μία εικόνα αδυναμίας ή/και ανικανότητας. Η εικόνα αυτή μέχρι σήμερα είναι χρήσιμη, καθώς από τη μία μειώνει τις ευθύνες των κρατικών λειτουργών (που απλά προεδρεύουν) και σηκώνουν τα χέρια ψηλά σε κάθε πρόβλημα και από την άλλη τους επιτρέπει -με άλλοθι αυτή την ανικανότητα- να προσφέρουν επικερδείς για τους ίδιους συμφωνίες παραχώρησης των κρατικών προνομίων σε ιδιώτες.
Αλλά όλο αυτό το πανηγυράκι στη νέα κατάσταση θα πρέπει να αλλάξει άρδην. Το κράτος θα πρέπει να αποφασίσει για ένα σωρό ζητήματα που αποφασίζονταν μέχρι στιγμής, είτε από μία έξω γραφειοκρατία (κομισιόν, υπόλοιπες κυβερνήσεις ΟΝΕ), είτε από μία “έξω” αγορά (τους καπιταλιστες και τους καταναλωτές όλης της ευρώπης).
Καθώς λοιπόν το κράτος θα πρέπει να αυξήσει σχεδόν παντού τις παραμεβάσεις του στις ζωές των πολιτών, δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως θα έχει τη νομιμοποίηση (φαντασιακή ή πρακτική) να το κάνει. Οι ανισότητες που θα δημιουργεί η αγορά θα κάνει ακόμα μεγαλύτερο το κίνητρο των πολιτών να φοροδιαφύγουν ή να παρανομήσουν . Το λαθρεμπόριο που αναφέραμε είναι ένα παράδειγμα, όπως και η φοροδιαφυγή στα νησιά. Εάν σήμερα το κράτος έχει πρόβλημα να ελέγξει τις δραστηριότητες των πολιτών του, στο παράδειγμα της επιστροφής στη δρχ, τα προβλήματα θα είναι πολλαπλάσια. Κι αυτό εικάζω πως θα δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερη απονομιμοποίηση του κράτους.
Όπως μεγαλύτερη απονομιμοποιήση θα δημιουργήσουν όλα τα λάθη, οι παραλείψεις, ή οι ηθελημένες αδικίες που αυτό το κράτος θα κάνει μέσα στον πανικό της αλλαγής. Κι όπως είδαμε πολύ πρόσφατα με την κυβέρνηση ΓΑΠ, η ανοχή των πολιτών εξανεμίζεται γρήγορα όταν οι παλινωδίες, η αναποφασιστικότητα ή τα μη επιτυχημένα παραδείγματα που δημιουργεί η διακυβέρνηση, “αποδεικνύουν” σε πρακτικό επίπεδο τη γύμνια των κυβερνώντων.
Ένα παρόμοιο επίπεδο “ανευθυνότητας” με του κράτους, μπορούμε να το προσάψουμε τόσο στους πολίτες όσο και στις επιχειρήσεις. Και δεν δίνω κάποια ηθική διάσταση σε αυτή την ανευθυνότητα αλλά μια πολύ πρακτική. Η “έξω” αγορά δημιουργούσε τόσα δεδομένα, που οι αποφάσεις των επιχειρήσεων ήταν λίγο πολύ δεδομένες. Η κοστολόγηση των προϊόντων μέσα στην ευρωζώνη, είναι μια πολύ απλή υπόθεση σε σχέση με τα νέα δεδομένα. Συναλλαγματικές διαφορές, ελλείψεις σε συνάλλαγμα που θα σημαίνουν ελλείψεις σε ενδιάμεσα προιόντα, δημιουργία εναλλακτικών δικτύων προμηθευτών, ο κατάλογος είναι ατελείωτος χωρίς να προσθέσουμε και πιθανές “εχθρικές” ενέργειες από τους δανειστές μας (εμπάργκο, περιορισμός εμπορικών συναλλαγών, κατασχέσεις κλπ).
Η προστατευτική γυάλα του ευρώ δεν θα υπάρχει πια και οι αναταράξεις των διεθνών αγορών δεν θα είναι πια μόνο στα δελτία ειδήσεων ή στις οθόνες των χρηματιστών. Τα τελευταία 10-12 χρόνια που η πορεία μας προς την ΟΝΕ ήταν δεδομένη και ο παγκόσμιος καπιταλισμός διένυε μεθυστικές διαδρομές “ανάπτυξης”, “τίγρεων” και λοιπών χαριτωμένων χαρακτηρισμών, είχαμε τις εξής κρίσεις που δεν νιώσαμε ποτέ πραγματικά, όσο κοντά μας κι αν συνέβαιναν:
1997 κρίση στη ΝΑ ασία. 1998 στάση πληρωμών στη ρωσία. 2000 στάση πληρωμών στην αργεντινή. 2002-03 κρίση και νομισματική κατάρρευση της Τουρκίας. 2008 κατάρρευση Ισλανδίας. Να θυμίσω επίσης για το μέγεθος της προστασίας που μας προσφέρει η γυάλα, πως πέρσι τέτοια εποχή, ήταν πολύ διαδεδομένη η “λαϊκή” άποψη πως η κρίση δεν μας ακουμπά, ή κρίση είναι ένα παιχνίδι των ξένων για να μας φοβίσουν, η κρίση δεν θα ακουμπήσει την ελλάδα (αλογοσκούφης), κλπ κλπ κλπ μεγαλειώδη.
Το 2010 και μετά, όσο αστεία αισιόδοξα σενάρια κι αν δεχθούμε, όχι μόνο δεν θα είναι μια περιόδος παγκόσμιας καπιταλιστικής ευφορίας, αλλά ίσα ίσα θα είναι μια περιόδος ανταγωνισμών και αβεβαιότητας, είτε δεχθούμε πιο καταστραφολογικά σενάρια σαν του Βάλερσταιν (ο μεγάλος 30ετής πόλεμος που συνήθως έρχεται όταν μια ηγεμονία παρακμάζει), είτε δεχθούμε πιο ειρηνικές ομαλές μεταβάσεις. Άρα μπορούμε να περιμένουμε ακόμα περισσότερες κρίσεις και αλλαγές που δεν θα μας αφήσουν αλώβητους, όπως οι προηγούμενες.
Οι αστικοί πληθυσμοί που είναι και πιο εκτεθειμένοι στις αλλαγές των εμπορευματοποιημένων αγαθών θα είναι και αυτοί που θα αντιμετωπίσουν τις πιο δραματικές αλλαγές. Όσο πιο εξω-καπιταλιστικός ήταν ο τρόπος ζωής ενός ανθρώπου, τόσο λιγότερο θα επηρεαστεί από την αλλαγή. Η συνεχής πτώση του νομίσματος, θα σημαίνει και συνεχή πτώση του βιοτικού επιπέδου όλων των ανθρώπων που βασίζονται σε χρηματικές ροές για να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Κι αυτό θα έχει τόσο πρακτικό, όσο και φαντασιακό αντίκτυπο. Κι όσο περισσότεροι εμπεδώνουν μετά το πρώτο σοκ, πως οι συνθήκες της ζωής τους θα χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου, τόσο περισσότερο θα προσπαθούν να βρουν διεξόδους που θα τους επιτρέψουν να διατηρούν -όσο είναι δυνατό- τον παλιό τρόπο ζωής τους. Και είναι νομίζω εμφανές πως αυτό θα επιτευχθεί πιο εύκολα με το να φύγουν από τη χώρα.
Εικάζω λοιπόν πως όσο περνάνε οι βδομάδες και οι μήνες, όλο και περισσότεροι άνθρωποι από τα πιο μορφωμένα αστικά και εξευρωπαισμένα στρώματα, θα επιλέξουν να μεταναστεύσουν στην υπόλοιπη ευρώπη, όπου και η εργασία τους θα αμείβεται καλύτερα, και θα μπορούν να συνεχίσουν να ζούν με τον τρόπο που θα είχαν μάθει στην ελλάδα. Καταλαβαίνουμε πως η φυγή ενός ικανού αριθμού μορφωμένων ανθρώπων σε παραγωγική ηλίκια στο εξωτερικό, θα αποτελέσει ένα φρένο στις προσπάθειες ανάπτυξης, αναδιοργάνωσης και ορθολογικοποίησης του κράτους και της κοινωνίας. Βλέποντας τις δραματικές δημογραφικές αλλαγές που έχουν συμβεί σε αρκετές χώρες της ανατολικής ευρώπης (στην ουκρανία πχ περίπου το 60% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας βρίσκεται εκτός χώρας), ή σε failed states όπως το Ιράκ, θα μπορούσαμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα.
Οποιαδήποτε διοίκηση θα έχει να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα και σε γενικές γραμμές οι δυνατότητες αντίδρασης της θα είναι περιορισμένες. Θα μπορούσε να προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με τους απογοητευμένους πολίτες της, επιλέγοντας διάφορα υλικά. Η προπαγάνδα θα είναι απαραίτητη προκειμένου να αντικαταστήσει την διάλυση της κοινωνικής οργάνωσης έτσι όπως υπήρχε μέχρι σήμερα. Η πρόοδος μέσω του πλουτισμού, και το χρήμα ως μέτρο σύγκρισης της επιτυχίας είναι δύο αγαθά που δεν θα μπορέσεις να προσφέρεις σε βραχυχρόνιο διάστημα στους πολίτες σου και άρα θα πρέπει να εφεύρεις άλλα:
Το κοινό εθνικό αίσθημα είναι ένα τέτοιο υλικό, αλλά αμφιβάλω πως θα παρακινήσει κάτι παραπάνω από τα περισσότερο λαϊκά στρώματα, που αρχικά τουλάχιστον, δεν θα έχουν καν σκεφτεί να εγκαταλείψουν τη χώρα, τόσο λόγω μικρότερου βαθμού κοσμοπολιτισμού, όσο και πρακτικά διότι θα φοβούνται, πως η ήδη επισφαλής θέση τους μέσα στην ελληνική κοινωνία, θα μεταφραστεί σε ακόμα χειρότερη θέση στο εξωτερικό.
Ένα περισσότερο χίπικο μετα-νεωτερικό συμβόλαιο βασισμένο σε μια διαφορετική αξιακή βάση επιτυχίας και ποιότητας ζωής, όπως η οικολογία, η υγεία, η μόρφωση ως αυταξία, ένας υγειηνός τρόπος ζωής και κατανάλωσης, θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη απήχηση σε πιο μορφωμένα στρώματα και κάποια από αυτά να τα παρακινήσει να μείνουν στη χώρα. Θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να υποσχεθείς αύξηση του μέσου όρου ζωής, καλλιέργεια μόνο βιολογικών προϊόντων, πιο υγιεινές συνθήκες ζωής, καλύτερη και περισσότερη δημόσια περίθαλψη και μόρφωση (από το σημείο που βρίσκονται σήμερα δεν θα είναι και πολύ δύσκολο), λιγότερες ώρες εργασίες και γενικά ένα τελείως διαφορετικό πρότυπο ζωής που θα είναι φθηνότερο σε συνάλλαγμα και πιο επιθυμητό από τους πολίτες.
Τα προβλήματα ενός τέτοιου συμβολαίου δεν είναι λίγα. Αρχικά θα πρέπει να πείσεις ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού να εγκαταλείψει όλες εκείνες τις αξίες τις οποίες έθετες εσύ ο ίδιος ως σύστημα μέχρι σήμερα, ως όρια επιτυχίας. Πιθανότατα μετά την καταστροφή, αρκετοί θα έχουν πεισθεί πως το προηγούμενο παράδειγμα δεν ήταν επιτυχημένο, αλλά ακόμα και αυτό το πρώτο αυτονόητο βήμα δεν θα είναι σίγουρο. Είναι εξίσου πιθανό να θεωρήσουν πως κάποιος εξωτερικός παράγοντας ευθύνεται για τη δική τους κατάντια και οι αποδιοπομπαίοι τράγοι είναι πολύ προσφιλή pet για τις κοινωνίες. Βλέποντας πόσο γρήγορα και εύκολα τα παπαγαλάκια της κυβέρνησης έστησαν ένα αντιγερμανικό κλίμα μέσα σε μερικές μέρες με υλικό το εξώφυλλο μίας γερμανικής φυλλάδας, μπορούμε να φανταστούμε αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις να προσπαθούν να κατευθύνουν την οργή προς την κυβέρνηση, τους ξένους ή ακόμα και τη θεία δίκη ή τους εξωγήινους. Μία κοινωνία σε κατάσταση σοκ δεν είναι εύκολη σε προβλέψεις, μοιάζει με σύστημα στο οποίο μικρές αλλαγές στις αρχικές συνθήκες, μπορούν να επηρεάσουν δραματικά τα αποτελέσματα. Και αιτήματα με απτά και άμεσα αποτελέσματα όπως οι δημόσιες εκτελέσεις, θα έχουν πάντα προβάδισμα απέναντι σε πιο νεφελώδεις αόριστες και μακροχρόνιες δεσμεύσεις όπως η υψηλού επιπέδου δημόσια υγεία.
Οι πολίτες σίγουρα θα θέλουν να πιαστούν από κάτι πιστευτό μέσα στο χάος, με την ίδια λογική που η υπόσχεση του Γκόρντον Μπράουν για μία νέα βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία, έχει κερδίσει οπαδούς, όσο αστεία κι αν ακούγεται από τα στόματα μιας κυβέρνησης που ολοκλήρωσε το έργο της αποβιομηχάνισης της χώρας και την μετατροπή της σ’ένα απέραντο χρηματιστικό καζίνο. Ή όπως η υπόσχεση για σοσιαλισμό ή βαρβαρότητα έπεισε πολύ κόσμο να συμμετάσχει συνειδητά στην εκλογή του Πασόκ τον Οκτώβρη του 2009.
Όπως λέει όμως και η παροιμία, τα μικρά θαύματα κρατάνε τρεις και τα μεγάλα έξι μέρες. Είναι πολύ σημαντικό η διοίκηση που θα αναλάβει την πρωτοβουλία, να δημιουργήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα θετικά παραδείγματα που να “αποδεικνύουν” το όραμά της, αλλιώς γρήγορα θα χάσει την πρωτοβουλία και το καθαρό ποινικό μητρώο της, με αποτέλεσμα ακόμα και θετικά μέτρα αργότερα να μη διαθέτουν την ίδια απήχηση.
Αντίθετα, εάν το θετικό παράδειγμα της φυγής από τη χώρα εμπεδωθεί πιο γρήγορα από τα πρώτα σημάδια θετικών ειδήσεων το νέου οράματος, τα πράγματα για τη διοίκηση θα σκουρύνουν σημαντικά. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα έχει τρόπους να το αντιμετωπίσει, αλλά πως οι τρόποι αυτοί θα αρχίσουν να ακυρώνουν το όραμα που η ίδια υπόσχεται. Διότι τελικά θα μπορούσε να επιβάλει λιγότερο ή περισσότερο επιτυχείς περιορισμούς στην έξοδο των πολιτών από τη χώρα. Άλλα ανεξάρτητα με το πόσο πετυχημένο θα είναι ως διοικητικό μέτρο, θα αποτελεί μία τεράστια ιδεολογική ήττα, καθώς το κράτος θα παραδέχεται πως έχει φυλακίσει τους πολίτες του. Η ανατολική γερμανία μπορούσε να υπόσχεται την ουτοπία του σοσιαλισμού ως όραμα, αλλά το τείχος του Βερολίνου υπήρχε εκεί για να θυμίζει πως το όραμα της ουτοπίας δεν έπειθε όχι μόνο τους πολίτες της, αλλά και τους ίδιους του πολιτικούς της.
Ο περιορισμός της εξόδου από τη χώρα θα αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό βήμα προς τη απολυταρχία. Το κράτος θα έχει αναγκαστεί να παρέμβει στις ζωές των πολιτών με τόσους διαφορετικούς τρόπους μέχρι στιγμής, κάποιες από τις οποίες θα έχουν πιο βίαιη μορφή, που δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα να καταφύγει και σε διοικητικά μέτρα εναντίον αυτών που φεύγουν, τους “προδότες” (για να το θέσω με εθνικούς όρους).
Μια άλλη θετική για το κράτος παράμετρος του σεναρίου εξόδου του παραγωγικού πληθυσμού από τη χώρα, θα είναι να περιορίσουν οι εταίροι μας την εγκατάσταση ελλήνων πολιτών στα εδάφη τους. Με αυτόν τον τρόπο τη βρώμικη δουλειά την κάνουν οι ξένοι και το κράτος δεν χρειάζεται να κανει τον κακό. Παρόλαυτα δεν είμαι σίγουρος πως αυτή η απαγόρευση θα έρθει αμέσως, ειδικά -οπως εξηγήσαμε πιο πριν- που στην αρχή, θα φύγουν από τη χώρα κατα κανόνα νέοι μορφωμένοι άνθρωποι με προσόντα που θα θεωρούν οτι στο εξωτερικό θα τύχουν καλύτερης μεταχείρισης.

Δημόσια Υγεία
Έχουν δίκιο όσοι φοβούνται μία επιδείνωση του επιπέδου δημόσιας υγείας από μία πιθανή οικονομική κατάρρευση και πτώση του ΑΕΠ (σε ευρώ). Οι φαρμακευτικές ουσίες που θα βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων θα είναι απλησίαστες για τους Έλληνες με τις υποτιμημένες δρχ. Ασθένειες που θεωρούνται σήμερα ιάσιμες ή διαχειρίσιμες από αυτά τα καινούργια φάρμακα, θα ισοδυναμούν με θανατική καταδίκη για τους πάσχοντες. Ειδικά τα πρώτα χρόνια, μέχρι η χώρα να βρει τους νέους της ρυθμούς, δεν είναι είναι απίθανο να δούμε αύξηση των θανάτων από ασθένειες που μέχρι σήμερα θεωρούνται τριτοκοσμικές (όπως η φυματίωση). Υπάρχει μία πρόσφατη έρευνα που δείχνει τον συσχετισμό μεταξύ των θανάτων του φυματίωση και των προγραμμάτων του ΔΝΤ (16%αυξηση). Φυσικά μία κυβέρνηση που θα έχει θέσει ως προτεραιότητά της τη δημόσια υγεία (το μετα-χίπικο σενάριο), σε μερικά χρόνια θα καταφέρει να βελτιώσει την ποιότητα ζωής με πιο απλά πράγματα (ευρεία χρήση ποδηλάτων, μείωση του νέφους από τη μικρότερη κατανάλωση πετρελαίου, καλύτερη διαχείριση των πόρων της δημόσιας υγείας με χρήση περισσότερων φθηνότερων μη πατενταρισμένων φαρμακευτικών ουσιών κλπ). Είναι φυσικά εξίσου σημαντικό να προσπαθήσεις να αποτρέψεις τη φυγή γιατρών προς το εξωτερικό (τάση που υπάρχει ήδη εδώ και μερικά χρονια). Αλλά παρόλαυτά τους πρώτους τουλάχιστον μήνες, με τις πιθανές ελλείψεις φαρμάκων και τις ακόμα πιο πιθανές ελλείψεις τροφίμων τα πράγματα δεν θα είναι αισιόδοξα, ειδικά για τους ήδη πάσχοντες.
Πάντως ένα κράτος που δεν θα επιμείνει στο μεταχίπικο σενάριο, και / ή δεν διαχειριστεί καλά την υπόθεση, θα μπορεί να περιμένει πτώση του μέσου όρου ζωής αντίστοιχη των πρώην σοβιετιών (περίπου 10 χρόνια).

Τα πορίσματα Αρμαγεδδών
Εδώ θα μιλήσουμε για “εξωφρενικά” με τα σημερινά δεδομένα, αλλά όχι απίθανα σενάρια που θα απειλήσουν να μετρατρέψουν την χαοτική κατάσταση της νέας ζωής της χώρας, σε αβίωτη κόλαση.
α)Η τιμωρία από το εξωτερικό. μέχρι στιγμής έχουμε εξετάσει ένα ιδιαιτέρως ελαφρύ σενάριο όπου η απάντηση στη χρεοκοπία από το εξωτερικό θα είναι ελαφριάς μορφής, ως και ουδέτερη. Καθώς οι εντάσεις θα αυξάνονται λόγω της κρίσης και οι υποψήφιες προς χρεοκοπία χώρες θα γίνονται όλο και περισσότερες, είναι πιθανό οι δανείστριες χώρες να επιβάλουν κάποιου είδους περιοριστικά μέτρα προκειμένου να μην ενθαρρύνουν θετικά το παράδειγμα της χρεοκοπίας. Μέρος του μηχανισμού της χρεοκοπίας είναι και η ανάγκη του χρεοκοπημένου να “δείξει” πως μεταμελεί ή με κάποιο τρόπο πληρώνει αυτή του την ατασθαλία. Με λίγα λόγια πως υπάρχει ένα σημαντικό κόστος. Εάν φανεί πως αυτό το κόστος είναι πολύ μικρό ή μηδαμινό, είναι πιθανό κι άλλες χώρες που έχουν οικονομικές δυσκολίες να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Κάτι που θα ήταν από μη επιθυμητό μέχρι καταστροφικό για τους δανειστές.
Από τα μέχρι τώρα σενάρια πιστεύουμε πως η ελλάδα θα αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα στην πορεία της εξόδου της. Προβλήματα που θα “τιμωρήσουν” το κράτος και τους πολίτες τους στα μάτια των δανειστών. Όμως το πόσο πολύ θα πρέπει να “τιμωρηθούν” είναι κάτι που δεν μπορούμε να το προβλέψουμε με σιγουριά. Οι Ισλανδοί στις πρώτες μέρες της χρεοκοπίας τους, είδαν τους Βρετανούς και τους Ολλανδούς (χώρες που θεωρούσαν πολύ φιλικές) να τους συμπεριφέρονται επιθετικά και τις σκανδιναβικές χώρες να μη θέλουν να τους δανείσουν, ούτε τα απαραίτητα για την εισαγωγή τροφίμων και φαρμάκων. Χρειάστηκε ο γεω-πολιτικός εκβιασμός του Πούτιν που έταξε 4 δισ. στο στρατηγικά τοποθετημένο νησάκι στη μέση του βόρειου Ατλαντικού, για να αναγκάσει απρόθυμα τους σκανδιναβούς και ο ΔΝΤ να προσφέρουν 1δις ως απόθεμα για την εισαγωγή των απαραίτητων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως από τη χρεοκοπία της Αργεντινής πριν περίπου 10 χρόνια, η Γερμανία και η Ιταλία ήταν οι μόνες χώρες που τελικά δεν συμφώνησαν με το restructuring του χρέους μετά το χρεοστάσιο. Οι δύο χώρες διαθέτουν το ¼ του ελληνικού χρέους (μπρρρ).
Τα μέτρα “τιμωρίας” θα μπορούσαν να είναι παθητικό εμπάργκο (δεν πουλάμε τίποτα στους έλληνες), ενεργητικό εμπάργκο (δεν αφήνουμε και κανέναν άλλο να τους πουλήσει τίποτα), κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων της χώρας στο εξωτερικό, φυσικά άρνηση παροχής δανείων (αυτό είναι αυτονόητο), ή περιορισμό του ύψους των εμπορικών συναλλαγών με δασμούς ή άλλα τιμωρητικά μέτρα. Ακόμα και η απλή “ηθική” κατακραυγή είναι σημαντική για μία τουριστική χώρα. Σκεφτείτε τον τουρισμό να βυθιστεί έστω και για μία μόλις σεζόν, είτε λόγω ταραχών τύπου αργεντινής ή δεκεμβρίου, είτε λόγω “τιμωρίας” προς τους “τεμπέληδες”.
Όπως κι αν έχει το πράγμα, μία ή ένας συνδυασμός των παραπάνω κινήσεων θα στερήσει τη χώρα από πολύτιμο συνάλλαγμα που θα είναι απαραίτητο τουλάχιστον για την προμήθεια καυσίμων και άλλων πρώτων υλών (οι υδρογονάνθρακές αποτελούν το 67% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας, 58% για το πετρέλαιο και 9% ΦΑ και απορροφούν το 5% του ΑΕΠ). Δεν θα είναι παράλογο σε μία τέτοια περίπτωση να έχουμε δελτία στην παροχή καυσίμων, καθώς ανεξάρτητα από την εσωτερική τιμή δεν θα υπάρχει αρκετό πετρέλαιο για να παραχθεί ρεύμα για τα νησιά, κίνηση για τα τρακτέρ, τα πλοία, τα φορτηγά και τα ΜΜΜ . Ας θυμηθούμε πως τον λιμό της αθήνας το χειμώνα του 1941-42 (και 42-43) τον προκάλεσε η παντελής έλλειψη μέσων μεταφοράς των τροφίμων από τους παραγωγούς στους καταναλωτές καθώς η αθήνα, σε αντίθεση με άλλες μεγάλες πόλεις, δεν διαθέτει αγροτική παραγωγή στην άμεση περιφέρειά της.
Και σε καθεστώς συναλλαγματικής ασφυξίας, είναι ακόμα πιο σημαντική η σιτάρκεια της χώρας προκειμένου να αποφύγουμε όσο είναι δυνατό τα συσσίτια και τον λιμό, καθώς οι εισαγωγές τροφίμων δεν θα είναι μόνο απαγορευτικές σε όρους συναλλάγματος, αλλά πολλές φορές και αδύνατες.
β) Νομισματική κατάρρευση. Έχουμε πει και παραπάνω, πως οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο και σίγουρα πιο αδύναμο νόμισμα είναι μεγάλες. Υπονοήσαμε επίσης πως θα υπάρχει κάποιου είδους ταυτόχρονη κυκλοφορία ευρώ και δραχμών, και πως η νέα δραχμή δεν θα είναι ένα ιδιαίτερα επιθυμητό νόμισμα, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό. Καθώς το κράτος και η νέα κεντρική τράπεζα θα προσπαθήσουν να τυπώσουν την διέξοδό τους από την κρίση, το νέο και ασθενές νόμισμα θα χάνει συνεχώς αξία. Υπάρχει λοιπόν η πιθανότητα, κάποια στιγμή να βιώσουμε αυτό που οι αυστριακοί οικονομολόγοι περιέγραψαν ως νομισματική κατάρρευση.
Ο συνεχής πληθωρισμός μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτος υπό ορισμένες συνθήκες που δεν είναι απαραίτητα ελέγξιμες. Μπορεί να υπάρξει μία στιγμή που οι πολίτες θα καταλάβουν πως δεν έχει νόημα να κρατούν στα χέρια τους δραχμές, διότι αυτές θα χάνουν συνεχώς αξία. Αυτή η συνείδηση θα τους ωθήσει να ανταλλάσουν τις δραχμές τους, είτε με κάποιο άλλο νόμισμα εάν μπορούν, είτε με αγαθά (που σε μερικούς μήνες θα κοστίζουν περισσότερο έτσι κι αλλιώς). Αυτό θα αυξήσει την ταχύτητα κυκλοφορίας του νομίσματος και μαζί με την αυξημένη ποσότητα του χρήματος θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερο πληθωρισμό.
Η κεντρική τράπεζα μπορεί να προσπαθήσει να μειώσει την ποσότητα του χρήματος, αλλά αυτό πρώτον μπορεί να είναι αδύνατο να συμβεί καθώς το κράτος μπορεί να μην έχει καταφέρει ακόμα να ισοσκελίσει τους ισολογισμούς του. Και δεύτερον, μπορεί η αύξηση της ταχύτητας της κυκλοφορίας του χρήματος να μην μπορέσει να αντισταθμιστεί από την πτώση της ποσότητας, καθώς οι πολίτες δεν θα εμπιστεύονται πια το νέο νόμισμα ακόμα κι αν τους “συμφέρει”. Με λίγα λόγια η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να ξαναγίνει μονεταριστική προσπαθώντας να κρατήσει την αξία του νομίσματος, κάτι που μπορεί να είναι ανεπιθύμητο από τη νέα πολιτική τάξη που θα έχει ανδρωθεί και κερδίσει εξουσία μέσα στον κεντρικό ρόλο που θα διαθέτει το κράτος σε μία πληθωριστική νέα κατάσταση.
Εάν λοιπόν το κράτος και η κεντρική τράπεζα δεν καταφέρουν ή δεν επιθυμούν να αντιμετωπίσουν την αύξηση του πληθωρισμού, η διαδικασία της αύξησης της ποσότητας και της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος θα φτάσει σε επίπεδα που το νόμισμα δεν θα είναι αξιόπιστο μέσο συσσώρευσης και γρήγορα ο ρυθμός αύξησης του πληθωρισμού θα γίνει ανεξέλεγκτος, καθώς οι πολίτες θα κάνουν κύρια προτεραιότητά τους την κατανάλωση όλων των διαθέσιμων εισοδημάτων τους, όσο πιο γρήγορα είναι αυτό δυνατό.
Η νομισματική κατάρρευση τύπου Βαϊμάρης, πρακτικά θα επιστρέψει την οικονομία σε προ- νομισματικό στάδιο σε ορισμένες πτυχές της, ή θα επιβάλει την ντεφάκτο χρήση του σταθερού ευρώ από τους πολίτες, παρακάμπτωντας τη δραχμή όπου αυτό είναι δυνατό. Στη δεύτερη περίπτωση, η χώρα θα βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να διαθέτει ένα ανεπίσημο νόμισμα το οποίο φυσικά ούτε θα ελέγχει, ούτε θα είναι τυπικά μέλος. Πρακτικά το κράτος θα αναγκαστεί να ξαναποδεχθεί το ευρώ ως ντεφάκτο νόμισμα συναλλαγών αλλά με πολύ πιο επαχθείς όρους για την ίδια. Διότι θα πρέπει όπως και η Αργεντινή τη δεκαετία του 90 να βρίσκει έσοδα σ’ένα νόμισμα (ευρώ) που δεν είναι το επίσημό της.
γ) The Failed State. Προσωπικά αυτό μου φαίνεται ένα καθόλου εξωφρενικό ενδεχόμενο, παρά το γεγονός πως οι επιπτώσεις του θα είναι δραματικές. Το σενάριο προβλέπει την ελληνική πολιτική τάξη σε κάποια στιγμή αυτής της πορείας να απονομιμοποιηθεί πλήρως, είτε λόγο αδυναμίας να ελέγξει την κατάσταση, είτε λόγω αναποτελεσματικότητας, είτε λόγω έλλειψης βούλησης να προχωρήσει σε κινήσεις πολύ ξένες και έξω από αυτό που η ίδια φαντασιώνεται ως τρόπους διακυβέρνησης.
Νομίζω πως ένα βασικό μοτίβο της κοινωνικής φαντασίωσης μετά από μια ενδεχόμενη φυγή από ευρώ, θα είναι η επιστροφή στην “κανονικότητα”. Όπου κανονικότητα θα θεωρείται ό,τι υπήρχε και πριν την φυγή, καλό ή κακό. Αυτή η “κανονικότητα” θα είναι αδύνατο να έρθει όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, καθώς από μόνη της ήταν μία παροδική στρέβλωση που έφερε η έλευση του ευρώ. Δηλαδή η αγορά πολυτελών αυτοκινήτων δεν ήταν ακριβός μέρος της κανονικότητας στις αρχές της δεκαετίας του 90, αποτέλεσε όμως μέρος της κανονικότητας μετά το 2000. Κι αυτό εικάζω θα είναι πολύ δύσκολο να αναστραφεί.
Είναι πολύ πιθανό η ευπρεπείς τάξεις (όπως θα ονομάσουμε το ανομοιογενές συνονθύλευμα μικροαστικών στρωμάτων με φαντασιακή -και πολλές φορές καταναλωτική- συμπεριφορά πέρα από τις δυνάμεις και τα συμφέροντά τους), να ακολουθήσουν όποια πολιτική δύναμη τους υποσχεθεί τη γρήγορη επάνοδο στην κανονικότητα. Καθώς φυσικά αυτό θα είναι αδύνατο, γρήγορα οι ευπρεπείς τάξεις θα απογοητευτούν, καθώς όπως εξηγήσαμε οι πραγματικότητες που θα τους θυμίζουν τη νέα κατάσταση θα είναι παντού γύρω τους. Έτσι θα αρχίσει μία διαρκής διαδικασία διαψεύσεων, απογοητευμένων πολιτών, κυβερνήσεων που δεν θα αντέχουν, εκπτώσεις στο “όνειρο” της κανονικότητας κλπ.
Φυσικά κάποια στιγμή, όπως και στην αργεντινή, οι φαντασιώσεις των ευπρεπών τάξεων και η πραγματικότητα που θα τους προσφέρει κάποια μελλοντική κυβέρνηση θα έρθουν σε μία ισορροπία, έστω και αναγκαστική. Οι ευπρεπείς τάξεις άπαξ και εξασφαλίσουν τις βασικές ανάγκες τροφής και στέγασης, θα αναζητήσουν γρήγορα την ασφάλεια απέναντι στην “αναρχία” που θα απειλεί τα υποθετικά κεκτημένα της όποιας περιουσίας τους έχει απομείνει. Αλλά τότε θα έρθουν αντιμέτωπες με καταστάσεις που είναι ήδη κακές σήμερα και σίγουρα μέχρι τότε θα είναι χειρότερες. Δηλαδή θα αναγκαστούν να ξαναστείλουν τα παιδιά τους στα δημόσια σχολεία, θα αναγκαστούν να πάνε ξανά στα δημόσια νοσοκομεία, υπηρεσίες που ήδη σήμερα βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση. Μόνο που σήμερα οι ευπρεπείς τάξεις νιώθουν (αδίκως, αλλά αυτό δεν αλλάζει το πως νιώθουν) μονωμένες από τέτοιες “κακοτοπιές”. Ήταν άλλωστε μέρος της συμφωνίας του θατσερο-μπλερικού συμβολαίου με τους πλούσιους. Η δημόσια παιδεία και υγεία θα υποχρηματοδοτηθεί διότι οι ευπρέπεις τάξεις δεν την έχουν ανάγκη. Η παγίδα αυτού του συμβολαίου έχει ήδη φανεί εδώ και 2 χρόνια, καθώς όλο και περισσότερα μέλη των ευπρεπών τάξεων χάνουν οικονομικά τη θέση τους, αλλά μία έξοδος από το ευρώ και η συνεπαγόμενη πτώση του βιοτικού επιπέδου (έτσι όπως το όριζαν αυτές οι τάξεις) θα κάνει την μετάπτωση ακόμα πιο δραματική.
Μέχρι σήμερα αυτή η πτώση από τον “παράδεισο της ευπρέπειας” συνέβαινε κυρίως σε προσωπικό επίπεδο. Η κρίση δεν χτυπά τους πάντες χρονικά και ποιοτικά ομοιόμορφα και άρα η συνείδηση πως κάτι δεν πάει καλά είναι αποσπασματική. Αν δούμε το πως από το σύνθημα “η κρίση δεν θα ακουμπήσει την ελλάδα” της άνοιξης του 2009, στα πρώτα σύννεφα των αρχών του καλοκαιριού από τους ασχολούμενους με τον τουρισμό, στην κατακόρυφη πτώση της αγοράς στο δεύτερο εξάμηνο και την πτώση των δημ. Υπαλλήλων με την αρχή του νέου χρόνου. Μία φυγή από το ευρώ, θα φτωχύνει τους πάντες ταυτόχρονα και δραματικά.
Οπότε όσοι δεν κατάφεραν να έχουν καταθέσεις στο εξωτερικό ή σημαντικά έσοδα σε συνάλλαγμα, θα βρεθούν σε πολύ δυσχερή θέση. Μέσα σε αυτή την περιδίνηση, είναι πιθανό να ριζοσπαστικοποιηθούν, όσο απειλούνται οι ανάγκες επιβίωσης τους, είτε από λάθη που οδήγησαν σε ελλειπή αγροτική παραγωγή ή ελλειπή διανομή της, είτε από αντικειμενικούς παράγοντες.
Θεωρητικά, καθώς οι ευπρεπείς τάξεις θα μεταφέρουν τις επιθυμίες τους από τις ανάγκες επιβίωσης, στις ανάγκες ασφάλειας, θα επιδιώξουν πιο συντηρητικές κυβερνητικές προτάσεις που θα υπόσχονται την κάλυψη τους.
Όμως εδώ μπορούν να μπουν πολύ αστάθμητοι παράγοντες που θα αλλάξουν τους συσχετισμούς. Μπορεί το παράδειγμα της φυγής προς το εξωτερικό να θεωρηθεί πιο πετυχημένος τρόπος επιστροφής στην κανονικότητα και να αλλάξει τους κοινωνικούς συσχετισμούς μέσα στη χώρα. Μπορεί η σύγκρουση μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και “επιτυχημένων” τοπικών κοινωνιών, όπως είναι τα τουριστικά νησιά, να οδηγήσει σε αμφισβήτηση της αποτυχημένης κεντρικής εξουσίας και αποσχιστικές τάσεις. Τάσεις που θα είναι πιο έντονες και εύκολες όσο διατηρείται η συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ. Δεν είναι καθόλου απίθανο, το αστείο μεταξύ των κρητικών για απόσχιση μέσω δημοψηφίσματος το 2013, να γίνει σοβαρή πρόταση, ειδικά όταν οι κρητικοί θα δουν πως το κεντρικό κράτος θα θέλει να τους πάρει περισσότερα πράγματα απ’ όσα θα τους προσφέρει. Άλλη μη ελέγξιμη παράμετρος θα είναι το πως θα συμπεριφερθούν όλοι αυτοί που θα κερδίσουν (ή θα χάσουν λιγότερα από τους υπόλοιπους) με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από μία έξοδο από το ευρώ. Αναφέραμε ήδη τους αγρότες.
Μία παράμετρος, ή ένας συνδυασμός των παραπάνω μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός κράτους που δεν θα διαθέτει επαρκή ισχύ ή νομιμοποίηση για να επιβάλει τη θέλησή του στο σύνολο της επικράτειας, όχι πολύ διαφορετική από την κατάσταση στα ύστερα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Φυσικά εδώ, σημαντικός παράγοντας συνοχής αποτελεί η φαντασίωση του έθνους, που σε γενικές γραμμές θεωρείται ισχυρή μεταξύ του πληθυσμού. Όμως δεν είμαι καθόλου σίγουρος κατά πόσο οι φορείς της θα επιδιώξουν να put the money, where their mouth is, που λένε και στο αμέρικα. Με λίγα λόγια δεν ξέρουμε πόσοι και κατά πόσο οι πολίτες θα επιλέξουν να βάλουν σε προτεραιότητα τη φαντασίωση του έθνους από τη φαντασίωση της (ευπρεπούς) τάξης.

Τα καλά νέα

1. Παρότι το εμπορικό μας έλλειμμα είναι φρικιαστικό (μόλις το μισό σε απόλυτους αριθμούς σε σχέση με τη γαλλία και την ισπανία με πολλαπλάσιο πληθυσμό) παραμένει πολύ κάτω από το 50% του ΑΕΠ που ήταν για την αργεντινή λίγο πριν την κατάρρευση.
2. Παρότι φορολογούμε ήδη αρκετά τους νομιμόφρονες πολίτες, η φοροδιαφυγή αποτελεί ένα σημαντικό μαξιλάρι επιπλέον εσόδων για το κράτος. Φυσικά δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα καταφέρει να τη συλλάβει.
3. Παρότι το χρέος του κράτους είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο (είμαστε στην 4-5θέση παγκοσμίως), τα χρέη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων είναι σημαντικά χαμηλότερα ακόμα και από τον μέσο όρο της ΕΕ. Με λίγα λόγια έχουμε σχετικά ευημερούντες πολίτες σενα χρεοκοπημένο κράτος. Κάτι που ταιριάζει και με το δύο. Όμως, στο συνολικό χρέος δεν προσμετράται το άτυπο χρέος των μεταχρονολογημένων επιταγών (γύρω στο 150% του ΑΕΠ), ούτε το κόστος που θα έχει για τους πολίτες ενδεχόμενη περαιτέρω κατάρρευση των υπηρεσιών του κράτους (υγεία, παιδεία, ασφάλεια, κλπ). Ταυτόχρονα κάνει ακόμα πιο εύκολη την εγκατάλειψη του χρεοκοπημένου κράτους. Στα θετικά είναι πως οι μεταχρονολογημένες επιταγές λόγω της φύσης τους, είναι αυστηρά εσωτερικό χρέος.
4. Η διασύνδεση των αστικών στρωμάτων του πληθυσμού με τα χωριά, θα κάνει πιο εύκολη τη μετάβαση τους πρώτους κρίσιμους μήνες που είναι πιθανό να σημειωθούν και οι μεγαλύτερες ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης.

Πηγή

read more "Το τέλος του κόσμου όπως το γνωρίζεις... και η στάση πληρωμών" Διαβάστε περισσότερα...