Του καθηγητού ΒΑΣΙΛΗ ΦΙΛΙΑ
πρώην Πρύτανη Παντείου Πανεπιστημίου
Είναι έτσι τα πράγματα, οπότε θα έχουμε να κάνουμε με ένα έργο μεγάλης επιστημονικής και πολιτικής εμβέλειας, ή όχι; Πρώτο ερώτημα.Και ένα δεύτερο: Σε τι αποσκοπεί και τι υποκρύπτει η συγγραφή του;
Θα προχωρήσω στην επί της ουσίας ανάλυση του βιβλίου αυτού και δεν θα υπεισέλθω στο διάχυτο φοβικό και ηττοπαθές κλίμα που επικράτησε στη διάρκεια της συζήτησης.Ο καθένας, που αξιώνει μια θέση ως διαμορφωτής της κοινής γνώμης, πρέπει κάθε φορά που λέει κάτι να αναλογίζεται την ευθύνη του απέναντι στον λαό που τον γέννησε, αντί να ηδονίζεται αυτάρεσκα με τους χρησμούς και τις φραστικές πομφόλυγες που εκπέμπει.
Πρώτη και καίρια παρατήρηση που πρέπει να γίνει και δεν την έκαναν οι συνομιλητές της προπερασμένης Τετάρτης, είναι ότι η συνολική σύλληψη και ο τρόπος προσέγγισης του βιβλίου του Νταβούτογλου δεν είναι ούτε νέα ούτε πρωτότυπη. Αποτελεί κακέκτυπο του υποδείγματος των γνωστών βιβλίων του Μπρεζίνσκι και του Χάντιγκτον, για να αναφερθούμε στα σημαντικότερα.
Δεύτερη παρατήρηση, το βιβλίο του Νταβούτογλου χαρακτηρίζεται από μια άναρχη παρουσίαση σκέψεων και «αποδεικτικού» υλικού, είναι φλύαρο και ανακυκλούμενο. Λίθοι και πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένοι και η εικόνα ενός σκύλου που κυνηγάει την ουρά του.Αλλά ας τα παραβλέψουμε αυτά ως «δευτερεύοντα» και ας προχωρήσουμε στα πρωτεύοντα.
Ο Νταβούτογλου διαστρέφει συστηματικά την Ιστορία είτε παρερμηνεύοντάς την είτε με ηθελημένες παραλείψεις κρισίμων στοιχείων.Ό,τι δεν μας συμφέρει απλώς δεν το αναφέρουμε ή το φωτίζουμε μονόπλευρα καλλωπίζοντας την εικόνα του. Η Ιστορία, όμως, δεν διορθώνεται με τη χρήση κολλαγόνων ουσιών και ψιμυθίων.
Σε δύο κρίσιμα κεφάλαια (2ο και 3ο) μας λέει, μεταξύ άλλων, ο κ. Νταβούτογλου τα εξής ανήκουστα:
- Η Οθωμανική Αυτοκρατορία σε αντίθεση με τη Δύση δεν είχε αποικίες ούτε αποικιοκρατική αντίληψη.Τι να τις κάνει τις αποικίες όταν είχε σε καθεστώς δουλείας δεκάδες λαούς, που μέσω ενός στυγνού φορολογικού συστήματος τους απομυζούσε μέχρι το κόκαλο;
- Η Οθωμανική Τουρκία είχε μια ιδιαίτερη πολιτική κουλτούρα, την οποία έχει και η σημερινή Τουρκία. Μια κουλτούρα ανοχής, κοσμοπολιτισμού και σύνθεσης, σε τρόπο ώστε να υπάρχει ένα υπόβαθρο ισότητας για όλους τους λαούς που τη συνέθεταν…Ούτε κουβέντα για τη λέξη «ραγιάς» που αφορούσε όλους τους μη οθωμανούς υπηκόους της, κουβέντα για την αδιάκοπη αλυσίδα σφαγών των υποτεταγμένων πληθυσμών, κουβέντα για το παιδομάζωμα, κουβέντα για το θεάρεστο έργο του κομιτάτου «Ένωση και Πρόοδος» με την εξολόθρευση των Αρμενίων, των Ποντίων και των άλλων Ελλήνων, των Ασσυρίων κ.ο.κ., ούτε φυσικά για τη σημερινή διά μαχαίρας αντιμετώπιση του κουρδικού και του αλεβικού ζητήματος.
- Οι Οθωμανοί «εγκατέλειψαν» τη Βόρειο Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τον Νότιο Καύκασο και τα Βαλκάνια (μέγα λάθος μας, λέει ο Νταβούτογλου)…«Εγκατέλειψαν» ή εξεδιώχθησαν (πόσο, αλήθεια, μας θυμίζει αυτό τον ρεπούσειο «συνωστισμό στη Σμύρνη»); Σαν να μην υπήρξαν οι αλλεπάλληλες συντριπτικές ήττες των Οθωμανών από τους Ρώσους, η Ελληνική Επανάσταση, το Ναυαρίνο, ο Λώρενς της Αραβίας και ο ξεσηκωμός των Αράβων. Όλα εξαφανίζονται στο «μεγαλείο» του νεοοθωμανικού οράματος…
- Ο οθωμανικός πολιτισμός, ανεξάρτητα από την όποια συρρίκνωση της αυτοκρατορίας, δεν είναι μόνον πολιτικός, αλλά ένας ευρύτατος πολιτισμός που γεφυρώνει το χριστιανικό με το μουσουλμανικό, το δυτικοευρωπαϊκό με το ασιατικό «βάθος» (;;;) (τα ερωτηματικά δικά μας). Πρόκειται περί αμάθειας ή περί θράσους;
Ποια είναι στην πραγματικότητα τα αυτόχθονα στοιχεία του οθωμανικού πολιτισμού στις εικαστικές τέχνες, τα γράμματα, τη μουσική, την αρχιτεκτονική κ.ο.κ.; Στο σύνολό του ο οθωμανικός πολιτισμός είναι επιγονικός, χωρίς να είναι συνθετικός – αραβικός, περσικός και ελληνικός. Ακόμα και χριστιανικές καταβολές με ελάχιστα στοιχεία πρωτοτυπίας συγκροτούν το ετερόκλητο μείγμα, που ο Νταβούτογλου ονομάζει «οθωμανικό πολιτισμό».
Οι Οθωμανοί Τούρκοι (Οσμανλήδες) ξεκίνησαν ως ορδή και έγιναν λαός με βίαιους εξισλαμισμούς τεράστιας κλίμακας. Ορθά λοιπόν ο Νταβούτογλου τοποθετεί τη θρησκεία ως παράμετρο εθνικής συνοχής. Όμως δεν μας εξηγεί γιατί αυτή η συνοχή δεν λειτουργεί απέναντι και σε σχέση με τους Κούρδους που είναι μουσουλμάνοι. Πού «μπάζει» εδώ και για ποιους λόγους το νεοοθωμανικό όραμα;
Αφήνει να εννοηθεί ο συγγραφέας ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία έδωσε έναν υπέρτερο τρόπο διοίκησης και οργάνωσης του κράτους. Αγνοεί λοιπόν ότι οι Σελτζούκοι Τούρκοι, πολύ πριν εμφανισθούν οι Οθωμανοί στο προσκήνιο, αναγνώριζαν σε όλη τη γραμμή το διοικητικό, πολιτικό και πολιτιστικό προβάδισμα του Βυζαντίου, το οποίο ήθελαν όχι να καθυποτάξουν, αλλά να υποκαταστήσουν;
Σεβάστηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία τις ξένες θρησκείες, βασικά τον Εβραϊσμό και τον Χριστιανισμό. Ναι, διότι αν δεν το έκανε θα είχε να αντιμετωπίσει μια συνεχή επαναστατική διέγερση των αλλόθρησκων πληθυσμών. Όμως από το άλλο μέρος αποκεφάλισε μεθοδικά τις όποιες πολιτικές ηγεσίες των κατακτημένων λαών, ακόμη και εκείνες που επρόσκειντο στο «τουρκικόν σαρίκιον» (παράδειγμα ο Νοταράς και οι συν αυτώ).
Χρησιμοποίησε χριστιανούς –κυρίως Έλληνες– η Οθωμανική Αυτοκρατορία ως ανωτάτους αξιωματούχους της Πύλης με κορυφαίο παράδειγμα τους μεγάλους δραγουμάνους (υπουργούς Εξωτερικών). Ναι, αλλά αυτοί ακολουθούσαν σε όλη τη γραμμή πλεύσης τις εντολές του σουλτάνου και λόγω θρησκείας, μορφώσεως και γλώσσας (ελληνικής, που ήταν η lingua franca –κοινή γλώσσα– της αυτοκρατορίας) είχαν την καλύτερη δυνατή πρόσβαση και ικανότητα χειρισμού προς τους δυτικούς και τους Ρώσους. Το περίφημο «χωνευτήρι λαών και πολιτισμών» του κ. Νταβούτογλου ήταν, επομένως, από κάθε άποψη επίπλαστο και ψευδεπίγραφο.
Το όραμα Νταβούτογλου, χρησιμοποιώντας αυτά τα ανύπαρκτα δεδομένα βάσης, είναι να ανασυσταθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία ως μια ανατολική πολυεπίπεδη υπερδύναμη, που στηριγμένη στο πολιτικοστρατιωτικό της βάρος και την οικονομικοβιομηχανική της ισχύ θα επιτύχει «ειρηνικά», με μια σειρά από «διεισδύσεις», να γίνει:
Πρώτον, ο βασικός συντελεστής των γεωπολιτικών εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, την Πρόσω Ασία και τα Βαλκάνια.
Δεύτερον, ο κύριος παράγων που θα γαληνεύσει και θα καθοδηγήσει τους Άραβες και θα βάλει το Ισραήλ στη θέση του.
Τρίτον, ο μεγάλος γεφυροποιός μεταξύ του ΝΑΤΟ και των δυτικών από το ένα μέρος και των παραδοσιακών αντιπάλων τους (Συρία, Ιράν και όλου του, κατά τον Μπους, «άξονα του κακού»).
Τέταρτον, η δύναμη εκείνη που στηριγμένη στις οθωμανικές πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, τις επαναστατικές δυνάμεις της Τσετσενίας και τη «βελούδινη» Γεωργία θα συμβάλει αποφασιστικά στη συγκράτηση του ρωσικού επεκτατισμού.
Πέμπτον, η μεγάλη εκείνη χώρα από την οποία υποχρεωτικά θα περνάνε οι κύριοι αγωγοί ανεφοδιασμού της Ευρώπης με ενεργειακά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο).
Η λογική του βιβλίου του Νταβούτογλου έχει πολλές ομοιότητες με εκείνη του «Ο Αγών μου» του Χίτλερ. Αρκεί στη θέση του «πανγερμανισμός» να μπει η λέξη «παντουρκισμός», στη θέση της «άριας φυλής» η θέση «τουρκική φυλή», στη θέση του «ζωτικού γερμανικού χώρου», το «ευρύτερος οθωμανικός χώρος». Με μία διαφορά, θα μπορούσε να πει κάποιος «καλόπιστος»: Ο Νταβούτογλου θέλει η πραγμάτωση του νεοοθωμανικού οράματος να γίνει με «διεισδύσεις» και χρησιμοποίηση των τουρκικών πυρήνων, που έχει αφήσει πίσω της η παλαιά Οθωμανική Αυτοκρατορία, όχι διά των όπλων.
Οι πυρήνες αυτοί, ως εφαλτήρια μιας νέας εξόρμησης, θα υπονομεύσουν εκ των έσω τα όσα δημιούργησαν οι ρωσικές επελάσεις, οι βαλκανικοί πόλεμοι, οι συνθήκες τύπου Σεβρών και Λωζάννης. Οι τουρκικοί μειονοτικοί πληθυσμοί, επομένως, θα λειτουργήσουν ως «πέμπτη φάλαγγα» που πολλά μας θυμίζει από την αλήστου μνήμης χιτλερική Γερμανία.
Όμως και αν ο τρόπος αυτός δεν αποδώσει, υπάρχει πάντοτε η δύναμη των όπλων, μας υπενθυμίζει ο κ. Νταβούτογλου, που δεν πρέπει να διστάσουμε να χρησιμοποιήσουμε. Εναντίον ποίων και με ποιο στόχο; Η απάντηση δίνεται έμμεσα: Τα μεγάλα εμπόδια για την πραγμάτωση του νεοοθωμανικού οράματος είναι η απουσία τουρκικού ελέγχου στο Αιγαίο και η Κύπρος. Όπερ έδει δείξαι…
Και μόνο γι’ αυτόν τον σαφή υπαινιγμό ο Νταβούτογλου δεν θα έπρεπε να γίνει δεκτός στην Ελλάδα. Αλλά τι μπορεί να περιμένει κανείς από τους καραγκιοζοπαίκτες της πολιτικής στη χώρα μας, που, πέραν των πολιτικά ηλίθιων και άκαιρων επιλογών τους αναφορικά με την Τουρκία, δεν δίστασαν να χαρακτηρίσουν τον τουρκικό πήλινο γίγαντα «έκτη υπερδύναμη» στον κόσμο και άλλες αρλούμπες…
Μήπως όμως είναι η Τουρκία πράγματι τόσο ισχυρή όσο θέλει να μας την εμφανίσει ο κ. Νταβούτογλου; Αντί απαντήσεως παραπέμπουμε στα όσα έγραψε με τίτλο «Μαθήματα από την Αρμενία» στον «Φιλελεύθερο Λευκωσίας» ο Μιχάλης Ιγνατίου στις 11/4/2010, αποκαλύπτοντας όχι μόνον τις αντιφατικότητες, αλλά και τη σαθρότητα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Επίσης όσα είπε ο Σ. Καλεντερίδης στην προαναφερθείσα εκπομπή της ΕΤ3: Επιχειρείται εκτόνωση της ενδημούσας και σε βάθος εσωτερικής πολιτικής κρίσης με εξωτερικές μεγαλοστομίες και λεονταρισμούς, από τις κινήσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και τα ασυνάρτητα περί νεοοθωμανικού οράματος του κ. Νταβούτογλου.
Τι πετυχαίνει ο Νταβούτογλου εκτός του να εκφοβίσει ορισμένους ούτως ή άλλως περιδεείς έλληνες πολιτικούς και διανοουμένους;
Στην «Καθημερινή» της 14/5/2010 υπάρχει ένα δημοσίευμα με τίτλο «Κριτική εκ των έσω στο δόγμα Νταβούτογλου», που αναφέρεται στη σχιζοφρένεια, την αλαζονεία και την αναποτελεσματικότητα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής από τούρκους πανεπιστημιακούς και καθηγητές πολιτικής επιστήμης.
«Τα εκατό ταξίδια στο εξωτερικό του Νταβούτογλου ως υπουργού, οι πενήντα επισκέψεις ξένων ηγετών και αξιωματούχων στην Άγκυρα επικρίνονται δριμύτατα ως αδιεξοδική πορεία, που δεν οδηγεί πουθενά», αναφέρει το δημοσίευμα. Πουθενά εκτός από την επίταση των εντάσεων και των αντιπαλοτήτων, θα προσθέταμε εμείς.
Ο ίδιος ο πολιτικός της πράξης αναιρεί και διαψεύδει τον «θεωρητικό» Νταβούτογλου, που ισχυρίζεται ότι η προσέγγιση στο παγκόσμιο και ιδιαίτερα στο μεσανατολικό πολιτικό γίγνεσθαι και τα Βαλκάνια, δεν είναι συγκρουσιακή, όπως εκείνη του Χάντιγκτον, αλλά ομαλοποιητική και ειρηνική…
Από το άλλο μέρος, είναι προφανές,ότι η δεινή εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με μεγαλοϊδεατικούς παροξυσμούς και φαντασιακές ονειρώξεις τύπου Νταβούτογλου.Από το Ντιαμπακίρ και κάτω ένας λαός είκοσι εκατομμυρίων, οι Κούρδοι,αξιώνουν δυναμικά τα δικαιώματά τους, ενώ η διάσταση μεταξύ κεμαλιστών και ισλαμιστών έχει πάρει σαφέστατα εμφυλιοπολεμικό χαρακτήρα.
Η Ελλάδα, επομένως, κινδυνεύει από την Τουρκία μόνο στον βαθμό και διότι υπάρχουν στη χώρα μας αγοραίοι χρεοκόποι και μειοδότες, αλλά και ηττοπαθείς και περιδεείς, που μας οδήγησαν στη Μαδρίτη, το Ελσίνκι και τα Ύμια. Ακατονόμαστοι, που ευαγγελίζονται «λύση» των ελληνοτουρκικών διαφορών –όχι μόνον της υφαλοκρηπίδος, αλλά και του εναερίου χώρου– με προσφυγή στο «ουδέτερο» δικαστήριο της Χάγης. Ακατονόμαστοι που μεθόδευσαν συστηματικά την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας με προσφυγή στο ΔΝΤ. Αυτοί τελικά συνθέτουν μια πολύ μεγαλύτερη απειλή από εκείνη της Τουρκίας, γεγονός που, ευτυχώς, έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ο ελληνικός λαός.
