Η Δημοκρατία σε κρίση

Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που θεμελιώνεται στη βούληση του δήμου (δηλαδή του λαού) και εμφορείται από τα ιδεώδη της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ισότητας όλων των πολιτών. Έχει αξιολογηθεί κατά την εξελικτική πορεία των κοινωνιών ως η ιδανικότερη μορφή πολιτεύματος. Για την εύρυθμη όμως λειτουργία της απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Εγώ αναφέρω εν συντομία τις κυριότερες από αυτές και εσείς κρίνετε κατά πόσον πληρούνται στην εποχή μας…

• α) Για να λειτουργήσει ένα δημοκρατικό πολίτευμα είναι αναγκαίο τα εκάστοτε πολιτικά κόμματα να εκπροσωπούν τις πραγματικές κατευθύνσεις της κοινωνίας. Δηλαδή, πρέπει να είναι κόμματα αρχών και συγκεκριμένων κοινωνικών τάσεων και όχι κόμματα προσώπων που έχουν μεταβάλλει την πολιτική σε όχημα ανάδειξης τους.
• β) Από την πλευρά των πολιτών, παίζει καθοριστικό ρόλο η καλλιέργεια πολιτικής συνείδησης και κριτικής ικανότητας. Είναι δηλαδή απαραίτητο ο λαός να έχει αναπτύξει την απαιτούμενη ωριμότητα ούτως ώστε να διακρίνει τον δόλο των πολιτικών. Πολίτες που ψηφίζουν καθοδηγούμενοι από τυφλό φανατισμό ή αφήνονται να παρασυρθούν από πρόσκαιρες δημαγωγίες δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να οικοδομήσουν μια γνήσια δημοκρατική κοινωνία.
• γ) Το δημοκρατικό πολίτευμα αδυνατεί να λειτουργήσει σε μια κοινωνία με οξύ κοινωνικό πρόβλημα και ευρεία εξαθλίωση του πληθυσμού. Η οικονομική ανέχεια όχι μόνον καλλιεργεί τη μοιρολατρία και παρακωλύει την πολιτική ωρίμανση, αλλά συγχρόνως προσδίδει στην πολιτική ζωή έναν αναπόφευκτο οικονομικό και πελατοκεντρικό χαρακτήρα. Σε τέτοιες καταστάσεις, οι πολιτικοί υπηρετούν συνήθως τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και παραβλέπουν τη λαϊκή θέληση.
• δ) Ο κομματισμός λειτουργεί καταστροφικά για τη δημοκρατία, αφού όταν ένα κόμμα αποκτά την εξουσία, τείνει να λησμονεί ότι καθήκον του είναι η φροντίδα των αναγκών του συνόλου των πολιτών και προωθεί σε δημόσιες θέσεις ως επί το πλείστον τους οπαδούς του.
• ε) Δεδομένου ότι στο δημοκρατικό πολίτευμα η πλειοψηφία κυβερνά δι’ αντιπροσώπων, αποκτά ζωτική σημασία ο συνεχής έλεγχος αυτών των αντιπροσώπων και η συνεχιζόμενη εξάρτηση τους από τη λαϊκή βούληση. Αυτό καθίσταται εφικτό με την ανά τακτά διαστήματα αλλαγή των κυβερνήσεων, καθώς επίσης και με τη συμμετοχή του λαού στην έγκριση σημαντικών αποφάσεων μέσω της διενέργειας δημοψηφισμάτων.

Αποτελεί θλιβερή διαπίστωση ότι στις μέρες μας η δημοκρατία περνά σημαντική κρίση, όπως άλλωστε τόσες και τόσες άλλες αξίες. Μοναδικό μέσο αντιμετώπισης αυτής της ιδιαίτερα επικίνδυνης πραγματικότητας φαίνεται να είναι η καλλιέργεια ενός δημοκρατικού τρόπου ζωής και σκέψης, η εφαρμογή του οποίου οφείλει να ξεκινά από την οικογένεια και το σχολείο.

Κωνσταντίνος Γ. Λουκίδης, MD
Κλινικός Ψυχολόγος,
Ψυχοθεραπευτής & Επικοινωνιολόγος